تاریخ ایران چه در دوره معاصر و چه در اعصار گذشته همواره شاهد حضور قهرمانان و اسطوره‌هایی بوده است که مال و جان خود را فدای کشور و ملت‌شان کرده‌اند. حماسه برخی از این قهرمانان در تاریخ ثبت شده و به یادگار مانده و البته چه بسیاری که کم‌تر به آن‌ها پرداخته شده و حتی نام و یادشان در غبار روزگار به فراموشی سپرده شده است و گمنام مانده‌اند. نگاهی به کارنامه تلویزیون در چند دهه اخیر نشان می‌دهد که این رسانه تصویری آثار نمایشی به نسبت پرتعداد و قابل اعتنایی را با محوریت یا با نگاهی به زندگی این قهرمانان در قالب‌های مختلف از جمله سریال و تله‌فیلم تولید و در معرض دید مخاطبان خود قرار داده است. تمرکز اصلی سریال‌هایی مانند دلیران تنگستان، کوچک جنگلی، امیرکبیر، مدرس، شوق پرواز و... بر قهرمانان ملی در گذشته و حال بوده است.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، یکی از سریال‌هایی که اخیراً از شبکه یک سیما پخش می‌شود، «سنجرخان» به کارگردانی محمدحسین لطیفی و با نقش‌آفرینی بازیگرانی از جمله فرشید گویلی، محمود پاک نیت، پیام دهکردی، قطب‌الدین صادقی، احمد نجفی، جلیل فرجاد، علی اوسیوند و... است. سریالی که بر اساس زندگی و سیر مبارزاتی سنجرخان وزیری مشهور به سردار اکرم، یکی از قهرمانان کرد و مبارزان راه آزادی و استقلال ایران ساخته شده است.
اول، یکی از قهرمانان و فرزندان برومند ایران‌زمین که مورد غفلت تاریخ‌نگاران قرار گرفته، به شکل جالب و هنرمندانه به مردم ایران و به‌ویژه نسل جوان معرفی شده است؛ آن‌هم در قالب جذاب یک سریال ۲۶ قسمتی. به تعبیری دیگر، بیننده تلویزیون در عین حال که یک سریال سرگرم کننده را به تماشا می‌نشیند و بخشی از اوقات فراغتش را پر می‌کند، با زندگی و سیر مبارزاتی یکی از قهرمانان تاریخ معاصر ایران نیز آشنا می‌شود. باز به تعبیری عامیانه، با یک تیر دو نشان زده شده است.
دوم، در سریال محمدحسین لطیفی به یکی از قهرمانان کرد ایرانی پرداخته شده که در جای خود بسیار حائز اهمیت است. شاید در سریال‌های تلویزیونی کم‌تر بتوان اثری را یافت که به طور خاص و مشخص بر یکی از برومندان و اسطوره‌های متعلق به کردستان متمرکز شده باشد. سرزمین ایران از اقوام مختلف تشکیل شده است و طبیعتاً هویت، ارزش‌ها، آداب و رسوم هر یک از این اقوام باید در صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران به عنوان رسانه ملی بازتاب و انعکاس داشته باشد. این قاعده در مورد آثار نمایشی و سریال‌های تلویزیونی نیز مصداق دارد و زندگی قهرمانان و اسطوره‌های اقوام ایرانی می‌تواند دستمایه ساخت مجموعه‌های نمایشی جذاب و پرمخاطب قرار گیرد. اتفاقی که در سریال سنجرخان رخ داده و یک اثر نمایشی با محوریت زندگی قهرمان و آزادی‌خواهی کرد تولید شده و روی آنتن رفته است. تورق کتاب تاریخ ایران نشان می‌دهد که کردها حق بزرگی بر این سرزمین دارند و برای سربلندی‌اش از جان و دل مایه گذاشته‌اند.
سوم، اگر بر مبنای تعبیر بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، صداوسیما را به مثابه یک دانشگاه بدانیم، آن‌گاه یکی از رسالت‌ها و ماموریت‌های این رسانه جامع و فراگیر، معرفی قهرمانان ملی است که مورد غفلت مورخان قرار گرفته و تاریخ در حق آن‌ها کم‌لطفی کرده است. به عبارت دیگر، رسانه ملی در این‌جا به نوعی درصدد جبران کم‌کاری تاریخ‌نگاران برمی‌آید و ادای دین می‌کند به اسطوره‌هایی که برای ایران جان‌فشانی کرده‌اند، اما نام و نشانی از آن‌ها در تاریخ کشور نیست و آن‌چنان که شایسته است برای مردمانش شناخته شده نیستند.
چهارم، برخی از مقاطع تاریخ ایران‌زمین چه از نوع معاصرش و چه مربوط به سده‌های دور، مورد غفلت واقع شده‌اند. برای مثال، در سریال‌های تلویزیونی پرداختن به سال‌های آخر سلطنت احمدشاه و در پیوند با آن، پایان دودمان قاجار، بیش‌ترین تمرکز بر کودتای رضاخانی و روی کار آمدن پهلوی‌ها بوده است. عمده توجه نویسندگان و کارگردانان نیز معطوف به شخصیت‌هایی مانند میرزا کوچک خان جنگلی، سیدحسن مدرس و اتفاقات رخ داده در گیلان و مرکز ایران بوده است. این در حالی است که در همین مقطع تاریخی، در سایر مناطق ایران نیز اتفاقات بسیار مهم و تاثیرگذاری در حال وقوع بوده و شخصیت‌های ماندگار و شاخصی متعلق به این خطه‌ها در رخدادهای آن دوران نقش‌آفرینی داشته‌اند. سریال سنجرخان دقیقاً بر روی یکی از این مقاطع کم‌تر پرداخته شده تاریخی و قهرمانی تاثیرگذار اما گمنام در این برهه زمانی دست گذاشته و نگاهی دراماتیک به این مقطع و شخصیت داشته است که بی‌گمان فرآیندی قابل تقدیر به‌شمار می‌رود و حائز ارزش‌گذاری است.
همه مواردی که در بالا به اختصار به آن‌ها پرداخته شد می‌تواند امتیازی برای سریال سنجرخان باشد. محمدحسین لطیفی کارگردان شناخته شده و آزمون پس داده‌ای است که اتفاقاً کوشیده تمامی ژانرها را تجربه کند. او با فیلم «روز سوم» یکی از آثار درخشان ژانر دفاع مقدس را ساخته، با «دودکش» ژانر کمدی را آزموده، با «همسایه‌ها» در ژانر اجتماعی کار کرده و با «صاحبدلان» یک سریال عرفانی_ معنوی شاخص را از خود به یادگار گذاشته است. لطیفی حتی با «خوابگاه دختران» سری هم به ژانر دلهره و وحشت زده و یک فیلم ترسناک قابل قبول البته در سطح سینمای ایران ساخته است.
این کارگردان کارکشته حالا با سریال سنجرخان ژانر تاریخی را هم تجربه کرده و تا به این‌جای کار نشان داده که در این ژانر هم از توانایی‌هایی قابل تأمل برخوردار است. لطیفی در کنشی هوشمندانه نقش اول سریالش را به یک بازیگر ناشناخته اما توانا سپرده است تا مخاطب با قهرمان داستانش هیچ‌گونه سابقه و آشنایی ذهنی نداشته باشد و بتواند نهایت ارتباط و همدلی را با او برقرار و همذات‌پنداری کند. فرشید گویلی که ایفای نقش سنجرخان را بر عهده دارد، بازیگری با سبقه تئاتری و البته باسواد است که مخاطب عام شناخت چندانی از او ندارد و همین موضوع شاید قهرمان سریال لطیفی را برای بیننده باورپذیرتر و ملموس‌تر کند.
ساخت سریال‌هایی که قصه‌شان بر اساس زندگی شخصیت‌های تاریخی حقیقی است، سوای دشواری‌های معمول یک اثر تاریخی، مشکلات دیگری هم دارد. مخاطب با یک جست‌وجوی ساده می‌تواند از داستان زندگی قهرمان سریال و فرجام کارش اطلاع حاصل کند و در نتیجه، نویسنده و کارگردان فاکتور غافلگیری را تا حدود زیادی از دست می‌دهند. عاملی مهم که می‌تواند یک سریال تاریخی با شخصیت‌های واقعی و حقیقی را برای مخاطب جذاب کند، هنر نویسنده و کارگردان در دراماتیزه کردن قصه است. از سوی دیگر، طراحی و خلق قصه‌های فرعی و شخصیت‌های حتی خیالی به موازات داستان اصلی و شخصیت‌های محوری در سریال‌های تاریخی است که می‌تواند این آثار را در چشم مخاطب جذاب و تماشایی کند.
زهرا صلواتی