بازی‌های رایانه‌ای واقعیتی است که نوجوانان به آن رغبت دارند و حتی به آن وابسته هستند، اما ریشه این علاقه نشانه نیازی است که در بیرون برآورده نشده است.
استریم چیست؟
اکنون می خواهیم درباره استریم صحبت کنیم.در فضای اینترنت بحث لایو استریمینگ یا همان پخش زنده‌ی اینترنتی از بحث‌های داغ است. در حقیقت استریم یا گیمینگ استریم یعنی پخش زنده‌ی بازی از همان لایوینگ استریم می‌آید.
در این شیوه‌ی بازی کردن بازیکن بازی‌های اینترنتی در اتاق خودش با یک وب‌کم، به صورتی که تصویر خودش مشخص باشد، بازی می‌کند و در همان لحظه به صورت زنده تمام افرادی که به آن کانال پخش متصل هستند بازی او را می‌بینند.
این بازیکن در فرآیند بازی کردن هم تصویرش مشخص است هم می‌تواند در آن لحظه صحبت کند، نمایشی طنزآمیز داشته باشد، بازی را نقد و بررسی و در واقع مشغولیت ایجاد کند.
استریم مشابه لایو اینستاگرام
شبیه‌ترین چیزی که می‌توان به پخش زنده‌ی بازی در نظر گرفت همان لایو یا پخش زنده‌ی اینستاگرام است. با این تفاوت که تصویر یک نفر را به صورت کوچک پایین صفحه می‌ببینید که بازی می‌کند و تصویر خود بازی که در همان لحظه انجام می‌دهد بزرگ‌تر بر روی اسکرین فراهم می‌شود.
در جهان و از جمله در ایران پلتفرم‌هایی هستند که زیرساخت‌های فنی لازم را برای استریمینگ ایجاد می‌کنند. افراد در این پلتفرم‌ها اکانت می‌سازند، هویتی پیدا می‌کنند و شروع به پروموت کردن خودشان می‌کنند.
این‌که چه کسی هستم؟ چه بازی‌هایی انجام می‌دهم؟ چه ساعتی می‌خواهم چه بازی را انجام بدهم؟ و دعوت از دنبال‌کنندگان‌شان که به آنها بپیوندند و بازی کردن‌شان را ببینند!
برهمین اساس به تدریج دنبال کننده‌های آنها افزایش پیدا می‌کند و استریمرها به مثابه‌ی یک رسانه می‌شوند! رسانه‌ای که یک نفر یک بازی را انجام می‌دهد و در حین بازی نکات باحال، جذاب یا ترفندهایش را می‌گوید و به ضعف‌ها و عیب‌های بازی هم اشاره می‌کند. به عبارت دیگر به نوعی البته نه به صورت خیلی تخصصی، اما نقد و تحلیلی هم بر روی آن بازی و کاری که انجام می‌دهد، ارایه می‌کند. اما این کار بیشتر جنبه‌ی سرگرمی دارد و از همین بعد برای مخاطبان‌شان جذاب است.
رونق کار استریمرها
در حال حاضر این شیوه‌ی بازی کردن در دنیا بسیار مطرح و باب شده است. از این جهت که بسیاری از استریمرها، اجتماع و گروه‌های خیلی بزرگی ایجاد کرده‌اند. برای مثال می‌بینیم یک استریمر نزدیک به ۲۰ تا ۳۰ میلیون دنبال کننده دارد. این مساله باعث می‌شود کمپانی‌های سازنده‌ی بازی به سراغ این افراد بیایند و از آن بخواهند بازی آن کمپانی را بازی کنند.
در حقیقت به شکل یک شغل به آن نگاه می‌کنند. چراکه یک استریمر با دنبال‌کننده‌های بسیار می‌تواند با پخش زنده‌ی بازی در لحظه و ارایه نقد و نظر و به نوعی بازی کردن نمایشی تبلیغی برای یک بازی خاص از یک کمپانی مشخص باشد.
این مساله باعث شده است استریم کردن به عنوان یک شغل در همه‌ی جای دنیا شناخته شود. در ایران نیز این روند کم‌کم دارد پا می‌گیرد.
پلتفرم های ایرانی
آپارات گیم و اسرتیم جی از جمله پلتفرم‌هایی هستند که این زیرساخت را در ایران فراهم می‌کنند.
استریمرها رسانه‌های شخصی به شدت تاثیرگذار هستند. آنها بر بازیکن‌های مختلف و طرفداران بازی‌ها در سراسر دنیا اثرگذارند. به ویژه بازیکنانی که خیلی حرفه‌ای بازی نمی‌کنند و بیشتر دنبال سرگرم شدن در بازی هستند و اتفاقا قشر اعظم بازیکن‌های دنیا را هم این افراد تشکیل می‌دهند.
استریمر یک رسانه‌ی شخصی است که با بازی کردن به افکار دیگرانی که به آن حوزه علاقه‌مند هستند، جهت‌دهی می‌کند. در حقیقت یک استریمر یک بازیگر جلوی دوربین و البته یک آدم خلاق است؛ چراکه سناریو می‌چیند تا وقتی که می‌خواهد بازی کند چه بگوید یا چه کار‌هایی بکند که بتواند افراد بیشتری را به خودش جذب کند و کاری که انجام می‌دهد جذاب به نظر برسد.
اما اگر یک قدم جلوتر برویم و کمی عمیق‌تر این قضیه را نگاه کنیم می‌بینیم به‌طورکلی استریمرها به دو دلیل استریم می‌کنند. یکی دیده شدن و دیگری درآمدزایی. اگر بخواهیم ریشه‌ای‌تر به آن نگاه کنیم حس قدرت طلبی آنها را ارضا می‌کند. البته در ارضا شدن حس قدرت‌طلبی انسان ممکن است به مسیر نامناسبی برود.
نکته مهم، وجود گزینه حمایت مالی برای هر بازیکن می‌باشد، این امکان وجود دارد تا دنبال کنندگان همزمان با تماشای بازی اقدام به پرداخت مبلغی دلخواه از طریق پرداخت یار‌ها به حساب بانکی گیمر کنند، در جهان امروزی گیمر‌های حرفه‌ای از این طریق درآمد‌های هنگفتی کسب می‌کنند.
بر اساس پرونده متشکله در پلیس فتا احتمال دارد فرزندی در خانواده به تماشای این بازی‌ها اعتیاد مجازی پیدا کند، بنابراین با شناسه‌های کارت بانکی والدین و همچنین مشاهده رمز دوم پویا از طریق گوشی موبایل آنها، اقدام به انتقال پول برای حمایت مالی از بازیکنان و سپس پیامک‌های مربوط به تراکنش‌ها را پاک کند.
نوجوانان بیشترین استریم کنندگان
در سال گذشته حداکثر تعداد بازدیدکننده آنلاین از کانال‌های ورزشی آپارات در مورد بینندگان کانال‌های گیم به ۵۰۴۹ بازدیدکننده بوده است.
قدرت بازدارندگی ناچیز
همچنان که مرور شد، آمار و ارقام نشان از آن دارد که دسته گیم از پخش زنده آپارات فعال‌ترین و پرتعدادترین کانال‌های پخش زنده را به خود اختصاص داده و به طور نسبی از بیشترین طرفدار برخوردار است. طرفداران و بینندگانی که اکثر آنها را نوجوانان تشکیل می‌دهند. با این حال به طور معمول محتوایی که توسط گردانندگان این کانال‌ها در اختیار بینندگان نوجوان قرار می‌گیرد در بسیاری موارد مطلقا مناسب سن و سال آنها نیست ضمن این که در نگاه فرهنگی و دینی ایرانیان کاملا ضداخلاقی تلقی می‌شوند.
بازی‌های ممنوعه در دسترس کودکان
به عنوان نمونه در برخی کانال‌های گیم آپارات شاهد استریم بازی Mortal Kombat۱۱ توسط نوجوانان کم سن و سال هستیم که کاملا آزادانه و بدون هیچ محدودیتی در معرض دید بینندگانی با همان سن و سال و حتی شاید کمتر قرار می‌گیرد. بازی کامپیوتری مذکور توسط نظام ارزیابی و رده بندی سنی بازی‌های رایانه‌ای (ESRA) نامناسب تشخیص داده شده و به علت برخورداری از خشونت بسیار بالا (قطع اعضای بدن و مبارزات خونین) نه تنها در ایران که در کشور‌های دیگر نظیر ژاپن، اوکراین، اندونزی و چین نیز ممنوع است. البته استریم و پخش ویدئو‌های نامناسب در آپارات تنها به این بازی محدود نیست و عناوین متنوع و زیادی را در بر می‌گیرد که از میان آنها می‌توان به Red Dead Redemption ۲ اشاره کرد. در این بازی کامپیوتری مواردی نظیر خشونت کلامی و فیزیکی قابل توجه، صحنه‌های بی پروای جنسی و قمار وجود دارد و به همین دلیل علاوه بر ایران در کشور‌های دیگری نظیر اردن و امارات عربی متحده نیز ممنوع اعلام شده است.
بیشترین آمار مراجعه متعلق به بازی است
در سال گذشته حداکثر تعداد بازدیدکننده آنلاین از کانال‌های ورزشی آپارات در بازه زمانی یادشده (پربیننده‌ترین ساعات روز) رقم ۱۶۰ هزار و ۱۵ بازدیدکننده بوده است. این رقم در مورد بینندگان کانال‌های گیم به ۵۰۴۹ بازدیدکننده و در رابطه با بینندگان کانال‌های خبری آپارات به ۶۰۰۰ بازدیدکننده می‌رسد. سایر کانال‌های آپارات با موضوعات مختلف نیز در طول روز بازدیدکنندگانی دارند که به ندرت تعداد آنها به رقم ۱۰۰۰ می‌رسد و اغلب از یک عدد سه رقمی‌کمتر از ۵۰۰ فراتر نمی‌رود.
قدرت بازدارندگی ناچیز
همچنان که مرور شد، آمار و ارقام نشان از آن دارد که دسته گیم از پخش زنده آپارات فعال‌ترین و پرتعدادترین کانال‌های پخش زنده را به خود اختصاص داده و به طور نسبی از بیشترین طرفدار برخوردار است. طرفداران و بینندگانی که اکثر آنها را نوجوانان تشکیل می‌دهند. با این حال به طور معمول محتوایی که توسط گردانندگان این کانال‌ها در اختیار بینندگان نوجوان قرار می‌گیرد در بسیاری موارد مطلقا مناسب سن و سال آنها نیست ضمن این که در نگاه فرهنگی و دینی ایرانیان کاملا ضداخلاقی تلقی می‌شوند.
بازی‌های ممنوعه در دسترس کودکان
به عنوان نمونه در برخی کانال‌های گیم آپارات شاهد استریم بازی Mortal Kombat۱۱ توسط نوجوانان کم سن و سال هستیم که کاملا آزادانه و بدون هیچ محدودیتی در معرض دید بینندگانی با همان سن و سال و حتی شاید کمتر قرار می‌گیرد. بازی کامپیوتری مذکور توسط نظام ارزیابی و رده بندی سنی بازی‌های رایانه‌ای (ESRA) نامناسب تشخیص داده شده و به علت برخورداری از خشونت بسیار بالا (قطع اعضای بدن و مبارزات خونین) نه تنها در ایران که در کشور‌های دیگر نظیر ژاپن، اوکراین، اندونزی و چین نیز ممنوع است. البته استریم و پخش ویدئو‌های نامناسب در آپارات تنها به این بازی محدود نیست و عناوین متنوع و زیادی را در بر می‌گیرد که از میان آنها می‌توان به Red Dead Redemption ۲ اشاره کرد.
در این بازی کامپیوتری مواردی نظیر خشونت کلامی و فیزیکی قابل توجه، صحنه‌های بی پروای جنسی و قمار وجود دارد و به همین دلیل علاوه بر ایران در کشور‌های دیگری نظیر اردن و امارات عربی متحده نیز ممنوع اعلام شده است. برخی کشور‌ها مانند بلژیک هم تنها دسترسی به بخش قمار این بازی را برای گیمر‌ها مسدود کرده اند. بلژیک قوانین بسیار سختگیرانه‌ای در رابطه با ترویج قمار در بازی‌های کامپیوتری دارد و در زمینه مبارزه با این معضل نوظهور جزو کشور‌های پیشرو و پیشتاز جهان است.
جامعه مجازی رسمی، آزاد در بی اخلاقی!
از دیگر نکات قابل تاملی که در بخش گیم آپارات مشاهده می‌شود استفاده فراوان و بیش از اندازه استریمر‌های نوجوان از الفاظ نامناسب و کلمات رکیک است. به بیان ساده‌تر در این پلتفرم آنلاین رسما و عملا شاهد فحاشی رکیک گیمر‌های کم سن و سال در برابر چشمان مخاطبانی در همان رده سنی هستیم و هیچ برخوردی توسط مدیران آپارات با این معضل صورت نمی‌گیرد. با توجه به این که تمام کانال‌های پخش زنده از قابلیت گفتگو برخوردارند، مخاطبان می‌توانند به صورت زنده و همزمان از طریق متن با صاحب کانال و با یکدیگر در ارتباط باشند.
رقابت در بی پروایی
در چنین مواردی معمولا مخاطبان خام و تاثیرپذیر نیز برای عقب نماندن از قافله از همان الفاظ زشت استفاده می‌کنند و گاه زنجیره‌ای طولانی از فحش‌های رکیک در بخش گفت وگوی پخش زنده شکل می‌گیرد. البته همیشه این کلمات از دهان خود استریمر‌های نوجوان بیرون نمی‌آید و گاه در کلیپ‌ها و ویدئو‌هایی وجود دارد که توسط آنها برای بینندگان پخش می‌شود. در واقع یکی از معضلات بخش گیم آپارات این است که در پاره‌ای اوقات برای مقاصدی غیر از پخش بازی‌های کامپیوتری (مقصود اصلی این پلتفرم) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بی مسئولیتی صاحبان کانال های گیم
صاحبان کانال‌های گیم گاه در پخش زنده خود به جای انجام بازی‌های کامپیوتری اقدام به پخش ویدئو‌هایی با محتوای نامناسب (حاوی خشونت، صحنه‌ها و رفتار‌های غیراخلاقی، کلمات ناپسند و صحنه‌های خارج از عرف) می‌کنند یا مراسم شخصی نظیر جشن تولد را به صورت زنده برای عموم برگزار می‌کنند.
حتی در مواردی بیش از یک نفر در پخش زنده مقابل دوربین حضور دارد و هنگام تعامل با مخاطب شاهد گفتار و رفتار زننده آنها با یکدیگر هستیم. کسی هم نیست که برای انجام چنین کار‌ها و رفتاری به آنها تذکر دهد یا دلیل آن را جویا شود. در نبود نظارت مناسب حتی قضیه از شوخی‌های رکیک کلامی هم فراتر رفته و کار به تبلیغ بی ضابطه کالا‌های مختلف و ترویج رسمی قمار و شرط بندی رسیده است.
تبلیغ قمار و قمارخانه
در استریم‌های زنده بخش گیم آپارات گاه به جای پخش زنده بازی‌های کامپیوتری شاهد تبلیغ رسمی قمارخانه‌های مجازی و وبسایت‌های شرط بندی هستیم. عده‌ای از مبلغان این وبسایت‌ها خود جزو گردانندگان آنها به شمار می‌روند یا در این فرآیند زیانبار عایدی مالی قابل توجهی دارند. این افراد برای جلب نظر مخاطبان و افزایش جذابیت کانال‌های خود گاه جوایزی را برای بینندگان در نظر می‌گیرند یا اقدام به برگزاری چالش‌های نامتعارف و هیجان انگیز می‌کنند.
تشویق به برهنگی کودکان و نوجوانان ایرانی
بسیاری از چالش‌ها پوچ و خالی از مفاهیم اخلاقی است و در مواردی کار به تشویق مخاطب برای عریان شدن یا آزار دیگران می‌رسد. این چالش‌ها شاید افراد باتجربه را وسوسه نکند و آنها را تحت تاثیر قرار ندهد، اما قطعا برای نوجوانان خام و طالب شور و هیجان جذاب و وسوسه کننده خواهد بود. افراد فرصت طلبی که به عنوان تولیدکننده محتوا یا دارندگان کلید عبور از یک مرحله سخت، در بخش گیم پلتفرم آپارات حضور دارند و در قامت استریمر با ترفند‌های مختلف به جذب مخاطب می‌پردازند، بدون هیچ نظارتی روز به روز بر تعداد مخاطبان خود می‌افزایند و اقدام به کسب درآمد می‌کنند.
آنها صرفا به پول درآوردن بسنده نمی‌کنند و در بسیاری موارد به تبعیت از یک بازی غیراخلاقی از مخاطب می‌خواهند برای به دست آوردن کلید عبور از مرحله سخت بازی یا دریافت راهنمایی و اطلاعات لباس‌های خود را یک به یک از تن بیرون درآورد تا مرحله برهنگی کامل؛ فاجعه‌ای اخلاقی که جز ولنگاری اجتماعی در آینده نتیجه‌ای ندارد.
در برابر بی اخلاقی‌هایی، چون ارتباط جمعی برای حضور در یک بازی با موضوع یا با تصاویر غیر اخلاقی، کلاهبرداری اقتصادی دیگر اتفاقی عادی تلقی می‌شود! در موارد فراوانی مشاهده شده که چنین افرادی تنها مدت کوتاهی پس از رسیدن به شهرت در میان کاربران اینترنت، با اعلام شماره حساب بانکی، به بهانه‌های مختلف همچون آموزش و مطالب ترویجی و ارائه کلید عبور از مرحله از طرفداران خود طلب پول کرده اند. به عنوان مثال، چندی پیش یکی از کاربران زن شبکه‌های اجتماعی که با ساختن ویدئو‌های طنز و پخش گسترده آنها در اینترنت شهرتی به هم زده بود، اقدام به اعلام شماره حساب بانکی خود نمود و به بهانه خرید گوشی هوشمند از مخاطبانش طلب وجه نقد کرد. او پس از دریافت وجه مورد نظر به تحقیر طرفداران خود پرداخت و آنها را احمق خطاب کرد.
در چنین موقعیت‌هایی تنها فردی که به تحقیر مخاطبان خود و سوءاستفاده از آنها می‌پردازد مقصر نیست و کسانی که در به شهرت رسانیدن او سهیم بوده اند نیز در ایجاد این نابسامانی نقش دارند. در واقع چنین افراد سودجو و فرصت طلبی نباید پلتفرمی‌برای رسیدن به اهداف خود در اختیار داشته باشند و آزادانه به ترویج بی اخلاقی بپردازند و با چنین کار‌هایی ریشه اعتماد به دیگران را بخشکانند.
با این اوصاف به نظر می‌رسد که مسئولان شرکت فناوران ایده پرداز صبا (صبا ایده) به عنوان تاسیس کنندگان آپارات و همچنین مدیران این پلتفرم مجازی اشتراک ویدئو از عزم، اراده، انگیزه و توان کافی برای مقابله با معضلاتی که به آنها اشاره شد، برخوردار نیستند. چه خوب است کسانی که مسئولیت فرهنگی سنگینی بر عهده دارند از زیر بار آن شانه خالی نکنند و به قبول مسئولیت بپردازند. یا اگر نمی‌توانند از پس این کار برآیند با اعلام صریح این موضوع از دیگر نهاد‌ها بخواهند که بار مسئولیت آنها را به دوش بکشند تا مرداب‌های راکد و پر از حشره گندزدایی شود.
عمل نکردن به تعهدات بازدارنده
در بخش قوانین و مقررات پلتفرم آپارات، دسته بندی‌ها و توضیحات جامع و کاملی مشاهده می‌شود و تقریبا به تمام ملاحظات لازم توجه شده است. در بخش دسته بندی قوانین پخش زنده با مواردی نظیر پرهیز از آسیب رساندن به خود و دیگران، خشونت و تهدید، رفتار نفرت انگیز و آزار و اذیت، نشر اکاذیب، اسپم کردن و برهنگی، پورنوگرافی و سایر مطالب جنسی، ممنوعیت قمار و شرط بندی، رعایت قوانین جاری کشور و بین المللی، رعایت قانون کپی رایت و دیگر موارد مشابه مواجه هستیم.
همچنین در مورد سن و سال کاربران پخش زنده به این نکته اشاره شده که «آپارات حق مسدودکردن دسترسی کاربران زیر ۱۲ سال را برای خود محفوظ می‌داند. اولیای کاربران زیر ۱۲ سال مکلف هستند هنگام استفاده از سرویس پخش زنده آپارات در تمامی مدت زمان استفاده از این سرویس، طفل خود را تحت نظر داشته باشند.» با این حال همان گونه که در متن پیش رو به آن اشاره شد، بسیاری از مواردی که در قوانین و مقررات پخش زنده آپارات به عنوان موارد ممنوع اعلام شده به وفور توسط کاربران این پلتفرم انجام می‌شود و مورد بازخواست قرار نمی‌گیرند.
به بیان دقیق‌تر در طول روز بار‌ها قوانین و مقررات آپارات در پخش زنده دسته گیم نقض می‌شود و مدیران این پلتفرم، واکنش جدی و درخوری نسبت به آن ندارند. این در حالی است که در همین بخش قوانین و مقررات از مسدود شدن کاربران متخلف به مدت یک تا ۱۵ روز، ۵ تا ۳۰ روز، ۱۵ تا ۹۰ روز و مسدودیت دائم حساب کاربری آنها در صورت نقض مکرر توافق نامه سخن به میان آمده است.
وضع قوانین، هر قدر هم که جامع و کامل باشند به خودی خود ایجاد نظم و قاعده نمی‌کند. قوانین وضع شده باید ضمانت اجرایی داشته باشند و بر اجرای آنها نظارت کامل صورت گیرد تا در نهایت نتایج مثبتی حاصل شود.
معرفی استریم و معضلات آن از زبان حسین حق پناه