حدفاصل روزهای 15 تا 21 مهر هفته ملی کودک است و صداوسیما هم مثل هر سال، در این مناسبت توجه ویژه‌تری به بچه‌ها می‌کند. یکی از بخش‌های مهم رسانه ملی که مأموریت و اهداف فعالیتش با موضوع کودک و کودکی گره خورده، مرکز پویانمایی صباست که تولیداتش رنگ‌و لعاب زیبایی به قاب شبکه پویا و برنامه‌های کودک تلویزیون می‌بخشد و قلب پویانماسازی نه‌فقط در مقیاس صداوسیما که بحق، در مقیاس ملی به‌شمار می‌رود.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، در فرصتی کوتاه، با زهرا مفاخر، مدیر طرح‌وبرنامه مرکز پویانمایی صبا در باره چند سرفصل مهم سخن گفتیم که در ادامه می‌خوانید:
از مفاخر می‌پرسیم با توجه به اینکه هویت‌محوری یکی از ارکان تحول در رسانه ملی است و از آنجا که یکی از عناصر تبیین هویت برای کودکان، ترسیم مفهوم و نقش و جایگاه و وظایف خانواده و اعضای آن است، این روند در تولیدات صبا چگونه طراحی و پایش می‌شود؟
او پاسخ می‌دهد: درتولیدات پویانمایی آنچه همواره مورد توجه قرار گرفته و تلاش شده به بهترین شکل در تولیدات تجلی یابد، آن است که با تولید برنامه‌های آموزشی در بستر فضای سرگرمی و شاد، به انتقال مفاهیم هویتی خودمان اعم از هویت ایرانی و هویت دینی و اسلامی‌بپردازیم.
در این باره، یکی از عناصر اصلی که تقریباً در اکثر تولیدات پویانمایی از رده خردسال تا نوجوان لحاظ شده و نقش و جایگاه آن به طور ویژه در تولیدات ترسیم می‌شود، جایگاه خانواده است؛ چنانکه طیف کودکان به این باور برسند که خانواده جزء جدانشدنی از آن‌هاست و باید مسائل خودشان را درون خانواده حل و فصل کنند.
این مرکز برای غنابخشی به محتوای خودش، اولاً از حضور روان‌شناس و جامعه شناس به فراخور موضوعات بهره می‌گیرد و بعد از تأیید محتوا، فیلم‌نامه‌ها توسط ناظر فیلم‌نامه به دقت خوانده می‌شود و درصورت تأیید ایشان و همچنین تأیید کارشناسان مدیریت فیلم‌نامه و گروه، برای تولید ابلاغ میشوند.
ترویج سبک زندگی ایرانی اسلامی در قالب پویانمایی‌های جذاب
او می‌افزاید: آنچه به عنوان اهداف، مورد نظر مرکز پویانمایی صباست و همواره در راستای آن حرکت می‌کند، در وهله نخست عبارت است از ترویج سبک زندگی ایرانی - اسلامی (متناسب با تمام سطوح سنی و قشرهای جامعه) به‌واسطه تولید محتوای متعالی و پاک با الهام از مبانی و توصیه‌های منبعث از تعالیم دین مبین اسلام، سیاست‌ها و تأکیدات نظام در اسناد بالادستی، فرهنگ غنی ایرانی، پیشرفت‌ها، دستاوردها و ارزش‌های انقلاب اسلامی و همگام با فناوری روز دنیا.
مفاخر تأکید می‌کند: همچنین توجه داریم که تربیت نسل از طریق پاسخگویی به نیاز رشد کودک (متناسب با رده سنی خردسال، کودک و نوجوان) را با ملاحظه سه ساحت: ادراکات، شناخت‌ها و آگاهی‌ها، بینش و چشم‌انداز؛ حصول ادراکاتی تازه یا توانی رهگشا برای تحصیل، ارزیابی و طبقه‌بندی ادراکات جدید، در کنار هیجان‌ها، احساسات، ایستارها، تمایلات و عواطف؛ درگیرشدن با تجربه‌های احساسی پیچیده‌تر و توان و قابلیت فزاینده برای شکل‌دهی موثرتر عواطف و راهبری هیجان‌ها، همچنین رفتارها و تعاملات و نیز مداخلات تغییردهنده در جهان بیرون از خود (طبیعت، انسان‌های دیگر و جامعه بزرگ)؛ احراز توانمندی در انتخاب آگاهانه الگوهای رفتاری یا ابداع الگوهای رفتاری جدید در تناسب با شرایط و اقتضائات بیرونی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اهداف ما در تولیدات صبا دنبال و محقق شود.
فراهم آوری بستر مناسب برای توسعه صنعت پویانمایی با پرورش نیروی انسانی خلاق و حرفه‌ای نیز دیگر هدفی است که مدیر طرح و برنامه مرکز پویانمایی صبا بر آن تأکید دارد و همه این‌ها همسو با همان رویکرد توجه به عنصر خانواده در تربیت کودکان و نقش‌آفرینی رسانه و تولیدات پویانمایی نیز کارکرد می‌یابند.
همه جای ایران سرای من است
گفت‌وگوی ما به‌سمت دو بحث هویت محوری و عدالت‌گستری در تولید محصولات پویانمایی سوق پیدا می‌کند و کنجکاویم بدانیم این دو رویکرد، کجای نقشه راه مرکز پویانمایی صبا قرار می‌گیرد و معنا و مفهوم پیدا می‌کند؟
به‌گفته مفاخر، در زمینه هویت ملی و اسلامی در پویانمایی، عمدتاً هر آنچه مطمح نظر است، در تولیدات تجلی می‌یابد، چنانکه پویانمایی تولیدشده باید بهگونهای باشد که هر مخاطبی در هر جایی از دنیا آن را ببیند، متوجه ایرانی بودن آن شود که این فضا از طریق استفاده از نمادهای ملی و ایرانی و اسلامی در تمام زمینه‌ها ازقبیل طراحی ظاهر شخصیت‌ها به ویژه میمیک صورت و اندام‌ها، پوشش آن‌ها، نوع علامت‌های ارتباطی میان افراد براساس مفاهیم ایرانی مانند علامت پیروزی، موفقیت، خداحافظی و ... با استفاده از دست یا نحوه تعظیم و ...، فضاهای جغرافیایی خاص ایران مانند کوه‌ها، دریاها، شهرها، ...، نمادهای پرچم، مسجد، رنگ‌های ایرانی اسلامی‌به عنوان رنگ‌های اصلی تصویر، آکسسوارهای ایرانی در تصویر، ... ؛ استفاده از ادبیات و فرهنگ عامیانه و داستان‌های بومی و ایرانی و دینی برآمده از فرهنگ و تمدن ایرانی - اسلامی؛ داستان‌سرایی بر اساس نوع ارتباطات فردی، خانوادگی و اجتماعی تعریف شده با فرهنگ ایرانی - اسلامی؛ و استفاده از بازی‌های ملی و بومی ایرانی عملیاتی میشوند و مصداق عینی می‌یابند.
مدیر طرح و برنامه مرکز پویانمایی صبا از عوامل دیگری چون استفاده از نواها و موسیقی ایرانی و تأکید بر استفاده درست از زبان فارسی نیز نام می‌برد که همگی در راستای هویت‌محوری تولیدات انیمیشنی‌اند.
ایران زیبا از یزد تا سیستان‌وبلوچستان
در زمینه عدالت‌گستری نیز او اظهار می‌کند: توجه به گروه‌های مختلف از سه منظر در مرکز صورت گرفته است که شامل استفاده از ظرفیت نیروی انسانی موجود در استان‌ها برای تولید مجموعه‌های پویانمایی به‌ویژه به عنوان انیماتور؛ توجه به حال و هوا و قومیت‌های مختلف از طریق طراحی موقعیت جغرافیایی برخی داستانها در شهرستان‌ها مانند فضای یزد در برنامه«قصه‌های من و آقاجون»، فضای سیستان‌وبلوچستان در برنامه «راز شهر سوخته» و ...؛ همچنین توجه به قشر ناشنواست و در تولید برنامه‌ها در مد نظر قرار دارد. شایان ذکر است برخی برنامه‌های کودک و نوجوان به‌صورت زیرنویس یا زبان اشاره برای ناشنوایان آماده‌سازی می‌شود و همچنین در زمان شیوع ویروس کرونا، پویانمایی‌های کرونا بهگونهای تولید شدند که برای این قشر از شهروندان نیز مورد استفاده قرار گرفتند.
درخشش تولیدات صبا در جشنواره‌های ملی و بین‌المللی
او موفق‌ترین برنامه‌های دو سال گذشته مرکز صبا و علت توفیقشان را نیز این‌گونه معرفی می‌کند: از نگاه خودمان میتوان گفت بخش عمده‌ای از برنامه‌ها موفق بوده‌است. البته که حوزه‌های نظارتی بهتر می‌توانند بر این ادعا صحه بگذارند، اما اگر صرفاً بخواهیم به چند برنامه اشاره کنیم میتوان به برنامه‌های«چیا»، «قصه‌های ریرا»، «نقاش کوچولو»، «مهدکودک حیوانات» و «کوچولوهای کنجکاو» از گروه خردسال، برنامه‌های «موزه»، «آقا معلم و بچه‌ها»، «روباه کلک، خروس زیرک»، «ماهی بادکنکی»، «مهارت‌های زندگی» و «مثل نامه» از گروه کودک، برنامه‌های«جوانمردان»، «پهلوانان» و«سلام بر ابراهیم» از گروه نوجوان و برنامه«شکرستان» از گروه عام اشاره کرد.
مدیر طرح و برنامه مرکز پویانمایی صبا اضافه می‌کند: برنامه «چیا» تاکنون موفق به دریافت جوایز بسیار از جشنواره‌های مختلف ملی و بین‌المللی شده، برنامه«مهارت‌های زندگی» در گزارش‌های مرکز تحقیقات همواره با درصد بیننده و رضایت بالای 50 درصد قرار گرفته، برنامه«شکرستان» در تابستان گذشته در زمره چهار برنامه اصلی نوجوان از منظر مخاطبان تعیین شده، برنامه«پهلوانان» در عید سال گذشته برنامه پر مخاطب شبکه یک واقع شد و سایر برنامه‌ها نیز به همین ترتیب در زمینه‌های مختلف مطرح شدند.
در منظومه‌ای به‌وسعت جهان
«تولیدات مرکز صبا چه نسبتی با هویت ایرانی اسلامی و فضای ذهنی کودک،در منظومه ارتباطی او با جهان دارند؟»
مفاخر در پاسخ می‌گوید: یکی از اقدامات اصلی مرکز به ویژه طی چهار سال گذشته، انجام پژوهش‌های کاربردی و محتوایی با هدف غنی سازی محتوا و شناخت حداکثری از مسائل، شناسایی موضوعات و سرفصل‌ها و خطوط اصلی محتوایی بوده‌است. این اقدام باعث شد ضمن شناخت جامع تمام جوانب مسائل، جنبه‌های پنهان و دور از ذهن نیز نمایان شود که درحقیقت، همان خطوط سبز محتوایی است. یکی از مهم‌ترین این پژوهش‌ها که حتی منجر به سند شد«نقشه جامعه محتوایی صبا در پاسخگویی به نیاز رشد فرزندان (شناختی، هیجانی و رفتاری) در طیف وابسته به دوران کودکی (خردسال، کودک و نوجوان)» بوده‌است که با نگاه روان‌شناسی و جامعه‌شناسی، مطالعه شد و بر اساس تحقیقات انجام‌شده در دنیا پیش رفت و مبنای اصلی برنامه‌سازی در مرکز قرار گرفت و میتوان مدعی شد که سندی منحصر به فرد در این زمینه در کشور محسوب می‌شود.
او در پایان می‌گوید: در این سند، تقریباً تمام ابعاد شناختی، هیجانی و رفتاری فردی، خانوادگی و اجتماعی کودک مورد مداقه قرار گرفته و هرآنچه برای پاسخگویی به نیازهای گروه سنی کودک (خردسال، کودک و نوجوان) لازم است، لحاظ شده که به تکمیل چرخه و این منظومه ارتباطی کمک می‌کند.