با رئیس مرکز طرح، برنامهوبودجه درباره روند تحقق تحول، واقعیتهای بودجهای و افق تحولی 1404 گفتوگو کردیم.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، هفتم مهر سال 1400 با صدور حکم انتصاب پیمان جبلی به ریاست سازمان صداوسیما، فصل تازهای در رسانه ملی آغاز شد که نوید تجدید حیات و نو شدن میداد؛ مسیر سخت مینمود و هنوز هم با گذشت سه سال از آن، بخشهایی از سند تحول، آنگونه که انتظار میرفت و بهطور کامل در سطح سازمان نهادینه نشده است. صدالبته که گامهای بلندی هم برداشته شده و هر روز قطعاتی از پازل تحول در جای خود قرار میگیرد و تصویر ترسیمشده برای آینده، کاملتر میشود. درباره وضعیت اجرای مفاد سند تحول با رئیس مرکز طرح، برنامهوبودجه که مسئولیت راهبری اجرای سند و برنامهریزی حول آن را در سطح سازمان برعهده دارد، گفتوگو کردهایم تا بدانیم چه مسیری طی شده، اکنون در کدام نقطه ایستادهایم و در آینده باید چه افقی را متصور شویم.
شاهید مظفری در ابتدا بهعنوان مقدمه درباره «تحول» و ضرورتهای آن گفت: ازنظر من تحول نهتنها در ذات یک سازمان و رسانه، بلکه تحول اصل بایسته ذات عالم است. یکی از پایههای عالم خلقت، تحول است، کمااینکه همه ساله در دعای تحویل سال هم همین را از خداوند که «محول الحول والاحوال» است میخواهیم؛ خداوندی که خودش بانی و عامل تحول است، البته تحولی که بهنوعی از خود امتها شروع میشود.
وی افزود: مهم آن است که در جریان تحولات مستمری که در عالم رخ میدهد و سیری متعالی دارد، تلاش کنیم این تحولات برای ما نیز منجر به تعالی شود. همانطور که گفته شد، تحول امر تازهای برای سازمان صداوسیما نیست، بلکه اساس کارِ زنده و پویا به تحول است و اگر در جایی تغییر و تحول رخ ندهد، ایستا میشود و ایستایی یعنی نابودی. اینها در حوزه رسانه و در یک سازمان رسانهای بسیار برجستهتر و جدیتر است، زیرا مبنای کار رسانه، پویایی است و تحول جزئی از موجودیت و هویت رسانه به شمار میرود.
تحول شرط بقا و تعالی سازمان رسانهای است
رئیس مرکز طرح، برنامهوبودجه با بیان اینکه تحول چیزی نیست که از بیرون به سازمان اضافه شود، بلکه در ذات آن وجود دارد و شرط بقا و تعالی سازمان رسانهای است، به این پرسش که چه مسیری برای رسیدن به تحول طی شده است، چنین پاسخ داد: ابتدا مطالعه دقیقی مبتنی بر آسیبشناسی صورت گرفت و محتوای جامع و مبسوطی آماده شد. این تصور اشتباه است که عدهای از بیرون صداوسیما آمدهاند، سندی را تهیه کرده و میخواهند اجرایش کنند. این سند کاملاً مبتنی بر آسیبهای سازمان است.
مظفری ادامه داد: بنابراین، در گام اول سند، از ابعاد مختلف آسیبشناسی صورت گرفت و براساس آن، راهکارهایی برای کاهش یا رفع آسیبها ارائه شد. در گام دوم، اسناد بالادستی و دغدغهها و فرمایشهای رهبر معظم انقلاب درباره صداوسیما بررسی و تجزیهوتحلیل شد و آنها که بالاترین اهمیت را داشتند، بهعنوان محورهای تحولی مشخص شدند.
وی سپس، به ارائه سند تحول ازسوی دکتر جبلی به رهبر معظم انقلاب در سال 1400 و رضایتمندی ایشان از محتوای تهیهشده اشاره کرد و گفت: هفتم مهرماه حکم ریاست دکتر جبلی ابلاغ شد و در آذرماه سند تحول به تأیید نهایی رسید. البته در حکم انتصاب رئیس سازمان صداوسیما بر تحقق تحول تأکید شده، کلیات سند تأیید و مهلت دوماههای درنظر گرفته شده بود تا زمانبندی مشخص و آذرماه ابلاغ شود. درواقع، دوره تحولی از زمان صدور حکم ریاست سازمان آغاز شده است.
صداوسیما محور رسانهای انقلاب اسلامیبرای تحقق گام دوم
رئیس مرکز طرح، برنامهوبودجه درباره چشمانداز و هدف غایی سند تحول هم گفت: مؤکدات مقام معظم رهبری در حکم انتصاب رئیس سازمان میگوید «رسانه ملی دانشگاهی برای ارتقای سطح آگاهی و معرفت عمومی و آوردگاهی برای مقابله با امواج خصمانه تحریف و تفتین و آسایشگاهی برای بهرهمندی چشم و دل همگان از جلوههای زیبایی و هنر و قرارگاهی برای پراکندن امید و نشاط در فضای عمومیکشور است». شخصاً نیز معتقدم که چشمانداز تحولی رسانه ملی را میتوان در همین عبارات، مفروض دانست.
مظفری افزود: اگر رسانه ملی بتواند به این چهار قله دست یابد، توانسته است تحول را عینیت ببخشد.
وی با اشاره به اینکه بر همین اساس، مأموریت صداوسیما با درنظر گرفتن 9 راهبرد اساسی تعریف شد، اضافه کرد: مأموریت و رسالت رسانه ملی برپایه مبانی دینی و نگرش امامین انقلاب، تبدیل شدن به «محور رسانهای انقلاب اسلامی» برای پیشرفت تا نیل به تمدن نوین ایرانی - اسلامیباتوجه به سه رکن اصلی «هویتمحوری»، «عدالتگستری» و «شتابدهی به پیشرفت» است.
رئیس مرکز طرح، برنامهوبودجه ادامه داد: راهبردهای کلان نهگانهای نیز برای عمل به این رسالت در سند تحول آمده است که تقویت عدالت رسانهای و توجه به ظرفیتهای بومی، تقویت نگرش و هویت جهانی مخاطبان با نگاه به ظرفیتهای منطقهای، امتی و بینالمللی انقلاب اسلامی، احیای نقش روایتگری و تسهیلگری رسانه در مسیر پیشرفت مادی و معنوی و... ازجمله آنهاست و راهبرد کلان نهم به بازپیرایی سازمانی در خدمت تحقق راهبردهای فوق اشاره کرده است که مأموریت اساسی و تحولی مرکز طرح، برنامهوبودجه بهشمار میرود.
بازپیرایی سازمانی لازمه اجرای تحول
مظفری درباب ضرورت بازپیرایی سازمانی توضیح داد: نیروی انسانی قلب تپنده تحول است. مهمترین عامل ایجاد تحول، سرمایه انسانی است، زیرا هم «موضع»، هم «موضوع» و هم «عامل» تحول است. همه اینها در فضایی بهنام فرهنگ سازمانی قرار دارند و اگر تحول بخواهد محقق شود، باید به این مهم توجه کرد که تا فرهنگ سازمانی متحول نشود، سازمان نیز متحول نخواهد شد. به همین سبب و برپایه سند تحول، الگوی بازآرایی سازمانی را تعریف کردیم و بودجهریزی امسال نیز براساس همین الگو بوده است.
وی افزود: در این الگو «سرمایه انسانی»، «راهبرد»، «رویکرد»، «منابع» و «سازوکار» در فضایی بهنام «فرهنگ سازمانی» و در ارتباط متقابل و مستقیم با یکدیگر، همانند یک دستگاه تابع کار میکنند.
رئیس مرکز طرح، برنامهوبودجه در ادامه، برنامه راهبردی و عملیاتی مرکز طرح، برنامهوبودجه را در مسیر تحول تشریح کرد و گفت: ابتدا باید بگویم که دالّ مرکزی مأموریت ما اجرای سند تحول است و راهبری اجرای سند در سطح سازمان برعهده مرکز طرح، برنامهوبودجه است. ما این عبارت کلیدی را در مأموریت خودمان لحاظ کردهایم که باید پیشران اصلی اجرای تحول در سازمان باشیم.
چشمانداز مرکز طرح، برنامه و بودجه
مظفری ادامه داد: بر همین اساس چشماندازمان را تعریف کردهایم که در افق 1405 مرکز طرح، برنامهوبودجه باید در مدت سه سال به مرکز راهبردی هوشمند برای مدیریت بهینه رسانه ارتقا یابد و زمینهای فراهم شود تا تمام بخشهای سازمان با اولویت حوزههای صف، بالاترین خدمات تخصصی را برای تحقق اهداف سند تحول ارائه دهند.
بازتعریف مأموریتهای مرکز بهعنوان پیشران اصلی اجرای سند
وی افزود: مأموریت ما تأمین منابع از طریق تعامل اثربخش با نهادها و مراجع ذیربط، ارائه خدمات سیستمیِ برنامهریزی و مدیریتی به معاونتها، بهخصوص حوزههای صف با هدف ایجاد یکپارچگی راهبردی، تخصیص هدفمند و بهینه منابع در سطح سازمان با استفاده از جدیدترین فناوریها و سامانههای تخصصی توسط کارکنان مؤمن، متعهد انقلابی و باانگیزه بهمنظور اجرای سند تحول است. برای این مأموریت، مرکز طرح، برنامهوبودجه متعهد شده است شاخصهای مدیریت جهادی و الزامات اجرایی سند را رعایت کند و با تکیهبر خلاقیت، آیندهنگری و باور به تحول، مسئولیت خود را بهعنوان پیشران اصلی اجرای سند تحول در سازمان به انجام رساند.
هفت ارزش کلیدی تحولی
رئیس مرکز طرح، برنامهوبودجه همچنین هفت ارزش کلیدی تحولی را برشمرد و گفت: باور به تحول بهعنوان فرهنگ سازمانی در تمام سطوح و نمایندگیها؛ صراحت، صداقت و صمیمیت بهعنوان سه اصل اساسی ارتباطات سازمانی؛ تعاملات اثربخش، مدیریت خادمانه و پاسخگویی محترمانه؛ اخلاقمداری، رویکرد سامانهای و روحیه همافزایی مبتنی بر خرد جمعی؛ آرامشبخشی، امیدآفرینی و انگیزهبخشی به همکاران در سطح سازمان؛ مدیریت جهادی و تلاش شبانهروزی برای تحقق مأموریتهای محوله و تأکید مستمر بر عدالتگستری، تسهیلگری و بهینهسازی درونسازمانی، هفت ارزشی هستند که مسیر حرکت ما را روشن میکنند.
راهبردهای کلان مرکز در مسیر بازآرایی
مظفری ادامه داد: براساس این ارزشها به هفت راهبرد کلان در مسیر بازآرایی مرکز طرحوبرنامه رسیدیم. ساختار جدید مرکز هم طبق این هفت راهبرد بهزودی و در سالگرد صدور حکم رئیس سازمان ابلاغ میشود. ارتقای فرهنگ همافزایی درون و برونبخشی، مدیریت شایستگیمحور سرمایه انسانی، مدیریت بهینه و هدفمند تخصیص منابع، مدیریت راهبردی و اثربخش محتوا، تعالی رویکردهای عملیاتی، تحقق سازوکار روان و منسجم و چابک و بهکارگیری هوشمندانه فناوری اطلاعات، هفت راهبرد اساسی در بازآرایی مرکزند.
وی اضافه کرد: متناظر این راهبردها، ساختاری جدید ایجاد کردهایم که البته برخی قبلاً در مرکز وجود داشته و برخی نیز بزودی ایجاد خواهد شد.
چارچوب عمومیبرنامهریزی عملیاتی مبتنیبر سند تحول
رئیس مرکز طرح، برنامهوبودجه در ادامه سخنانش، چارچوب عمومیبرنامهریزی عملیاتی مبتنیبر سند تحول را تشریح کرد و گفت: سند تحول دارای سه بُعد محتوایی، رویکردی و سازوکاری است. محورهای تحولی دوازدهگانه محتوایی موضوعیت و نقطه عزیمت ماست. برای نمونه باید بگوییم توجه به هنر انقلاب و نقد غربزدگی تا چه حد محقق شده یا جوان مؤمن انقلابی روی آنتن آمده یا نه و... . با این نگاه، الگویی را بهعنوان چارچوب عمومیبرنامهریزی عملیاتی مبتنیبر سند تحول طراحی کردهایم که باید به سند عملیاتی تبدیل شود.
مظفری افزود: در سند عملیاتی باید تقسیم کار بین حوزههای مختلف صورت گیرد و اهداف بهشکل زمانبندیشده مشخص شده باشد که این مهم اتفاق افتاده است.
بستههای تحولی بهجای برنامهها
وی فرایند کار را اینگونه تشریح کرد و گفت: چون نقطه عزیمت ما محتوایی است، به تمام معاونتها اعلام کردهایم که عرصه محتواییشان را به تفکیک اعلام کنند و اگر افزون بر محورهای سند تحول است، به فهرست خود بیفزایند. بهاینترتیب، حوزه محتوایی و گزاره راهبردی متناظر مشخص شد. این گزاره راهبردی باید متناظر با جامعه و مخاطبِ هدف باشد، همانند محصولی که متصل به مشتری و بهرهبردار است. سپس، از معاونتها خواستیم قالب، ساختار، تعداد سالانه و پیوست رویکردی و سازوکاری را اعلام کنند و بگویند الزامات اجراییشان چیست. برای نمونه، اگر برای کارشان پژوهش، لوکیشن، پویش، تجهیزات و مانند آن نیاز دارند، به ما اعلام کنند. ما سپس، شاخص اثرسنجی را هم معیّن کردیم و مجموع اینها را «بسته تحولی» نامیدیم.
رئیس مرکز طرح، برنامهوبودجه اضافه کرد: زمانی واحد کار در رسانه «برنامه» بود، ولی اکنون «بسته تحولی» است. یک بسته تحولی اجزایی دارد که در دلش میتواند برنامه هم وجود داشته باشد و مجموعهای از چند برنامه در دل یک بسته تحولی داشته باشیم. به همین منظور، سامانه «سیب» را هم ایجاد کردیم و بودجه سال 1403 نیز بر همین اساس نوشته شده است. شاخصها نیز مطابق همین الگو ارزیابی میشوند.
مظفری با بیان اینکه به ازای هر عملیات رسانهای که داریم، یک سند راهبردی تنظیم و یک بسته تحولی تعریف میشود، عنوان کرد: برای نمونه مناسبت ویژه عید نوروز و ماه مبارک رمضان امسال، انتخابات ریاستجمهوری، انتخابات مجلس شورای اسلامی، عملیات وعده صادق، شهادت رئیسجمهور و... هرکدام یک عملیات رسانهای بودند. یا در سالگرد کشف حجاب سند راهبردی حجاب و بسته تحولی آن را داشتیم که مفصل به مسجد گوهرشاد و وقایع آن میپرداخت. این عملیات رسانهای بهصورت یک کار منسجم و در تمام سازمان بهطور هماهنگ اجرا میشود.
بودجه 1403 و ویژگیهای آن
وی در بخش دوم سخنانش، گذری بر برنامهریزی مالی و بودجهریزی عملیاتی سال جاری داشت و ابتدا ویژگیهای بودجه 1403 سازمان را برشمرد و گفت: مسیری که برای بودجهریزی امسال طی کردیم، چند ویژگی داشت: نخست، آنکه بودجه به محتوا وصل شد، بهطوریکه اکنون میتوانم اعلام کنم بهعنوان مثال در سرفصل توجه به زبان و ادبیات فارسی چه میزان بودجه تخصیص دادهایم. درواقع، بودجه نشاندار شده و این اقدام در تاریخ صداوسیما سابقه نداشته است.
رئیس مرکز طرح، برنامهوبودجه افزود: اتفاق دوم این است که اولویت تخصیص بودجه را به صف دادهایم. در بودجهریزی تحولی، اولویت تخصیص بودجه بین چندین طرح، ابتدا با صف است و بعد به ستاد میرسیم. 1403، اولین سالی است که بخشی از بودجه را تحولی کردیم، اما سال آینده، تمام بودجه به صورت تحولی بسته میشود.
مظفری ویژگی سوم را برنامهریزی مالی براساس سند تحول دانست و اظهار کرد: بیش از دو سال از ابلاغ سند تحول گذشته بود، اما بین تخصیص منابع با مباحث تحولی، ارتباطی برقرار نبود. شورای فرهنگی و جلسات جهاد تبیین هم شکلگرفته و ساعتها جلسه ترتیب داده شده بود و در جلسات از شبکهها و برنامهسازان خواسته میشد که نگاههای تحولی را پیاده کنند، اما ارتباطی میان توزیع و تخصیص منابع با تحول برقرار نشده بود. اکنون اساس برنامهریزی را بر سند تحول گذاشتهایم.
وی ادامه داد: ویژگی چهارم، بودجهریزی عملیاتی طبق تعهد است. طی سنوات گذشته، متأسفانه، این اتفاق افتاده بود که چون سمت جذب نیروی تبصره 4 رفته بودیم، اولویت تخصیص بودجه شده بود میزان نیروی انسانی تبصره 4 و ماده 28 و 38. بودجه هر سال افزایش مییافت، اما بهجز فیلم و سریال، میزان این افزایش مبتنی بر تعهدات کمّی و کیفی حوزههای تولیدی نبود، بلکه همان نیروی انسانی بود که اشاره کردم. الان بودجه مبتنی بر ایفای تعهدات شده و با جزئیات، مشخص کردهایم که برای نمونه چند دقیقه مستند با چه محتوایی و با چه بودجهای باید ساخته شود.
رئیس مرکز طرح، برنامهوبودجه با بیان اینکه ویژگی پنجم بودجه 1403، ارزیابی پسینی با علیالحساب است، گفت: برای امور و برنامههای تحولی دو امتیاز قائل شدیم. مقرر کردیم اگر کاری غیرتحولی باشد، بودجهاش را حذف نمیکنیم، ولی همانند سال قبل تخصیص مییابد و آن را افزایش نمیدهیم، زیرا باری از سند برنداشته و نگاه متفاوتی به آن نداریم. البته هر آنچه تعریف تحولی دارد، دو امتیاز خواهد داشت: نخست اینکه بودجه برنامهها و اقدامات تحولی بهمیزان 30درصد افزایش خواهد داشت و نگاهمان انبساطی است و دوم اینکه حدود یکچهارم این بودجه و برآورد کلی را در قالب پیشپرداخت تخصیص میدهیم تا کار شروع شود.
مظفری ویژگی ششم را شفاف شدن تعهدات و سرفصلها و ویژگی هفتم را رویکرد متوازن درآمد-هزینهای دانست و عنوان کرد: رویکرد درآمد-هزینهای جزو ضروریات آینده رسانه محسوب میشود. ما دیگر مدیران هزینه نیستیم و نگاهمان صرفاً هزینهای نیست، بلکه باید به فکر این باشیم که نه الزاماً درآمد ریالی، که ارزشآفرینی کنیم. ارزشآفرینی یعنی «هزینه میکنم، اما باید اعتبار رسانه را بالا ببرم» و میزان منابع تخصیصی بستگی به میزان ارزشآفرینی برای رسانه دارد.
وی تأکید کرد که مقصودم از ارزشآفرینی لزوماً تعداد مخاطب نیست. مخاطب شرط لازم است، اما کافی نیست. مخاطب مهم است. کل ارزش یک اثر، جذب مخاطب نیست؛ بنابراین، اگر معاونتی، شبکهای و گروه برنامهسازی توانست حتی برای یک برنامه یا یک آیتم، مخاطب بهتری جذب کند و پیامگیر خلاق، تعاملی و پویایی را پای کار بیاورد، باید از منابع بیشتری بهرهمند شود، زیرا همسو با سند تحول حرکت کرده است. امسال درآمد و هزینه را با هم دیدهایم و اولین سالی است که به تمام حوزههای سازمان ابلاغ درآمدی داشتهایم، مثلاً از معاونت حقوقی و امور مجلس خواسته شده باید فلان تعداد پرونده را بهنفع سازمان دفاع و ارزشآفرینی کند.
واقعیتهای بودجه 1403 و هجمههای ناروا
رئیس مرکز طرح، برنامهوبودجه در پاسخ به پرسشی درباره وضعیت ناترازی بودجه سال جاری و روند هزینهکرد آن با توجه به مصوبات برنامه هفتم توسعه و حواشی بسیاری که در پی داشت، گفت: متأسفانه اشخاصی مغرض بهغلط درباره بودجه صداوسیما اظهار نظر و بودجه یک ردیف خاص را با چند ردیف دیگر تلفیق کردند و آن عدد جدید را مبنای افزایش بودجه امسال و هجمههای فراوان قرار دادند.
مظفری افزود: واقعیت بودجه صداوسیما این است که میزان افزایش حدود 30درصد بود، ولی این 30درصد، به چند علت ما را با کسری و ناترازی مواجه کرده است. علت نخست اینکه، این افزایش در بهترین حالت ممکن صرفاً میتواند رشد سنواتی حقوق نیروی انسانی را تأمین کند. افزایش سنواتی در حوزه نیروهای رسمی و خرید خدمات حدود 20درصد، در حوزه نیروهای تبصره 4 و ماده 28 حدود 38درصد و برای ماده 38 حدود 22درصد بود که تلفیق این ارقام، بیش از اینها روی سرفصل حقوق و دستمزد و هزینههای اجتنابناپذیر اثر گذاشته است. بودجه مصوب در بهترین حالت میتواند همین رشد سنواتی حقوق و دستمزد را پوشش دهد و درنتیجه، هرچه بماند، کسری تلقی میشود.
وی با بیان اینکه با این اوصاف، افزایش بودجه مشخصی برای کیفیسازی تولیدات و اجرای برنامههای تحولی درنظر گرفته نشده، عنوان کرد: علت دوم آنکه، تعهدات برنامه هفتم توسعه از صداوسیما در سال اول اجرا، سه برابر کل بودجه امسال است و تناسبی میان منابع تخصیصی و تعهدات وجود ندارد.
عدم پیشبینی بودجه ویژه برای پوشش رخدادهای ناگهانی
رئیس مرکز طرح، برنامهوبودجه رخدادهای پیشبینینشدهای چون شهادت رئیسجمهور و برگزاری زودهنگام انتخابات را عامل سوم فشار بودجهای به سازمان و کسری منابع دانست و گفت: از منابع ویژهای در این بخش برخوردار نشدیم. درحالیکه اقدامات تحولی خوبی طراحی و اجرا شد که ایجاد 200 کانال انتخاباتی و ایجاد شورونشاط انتخاباتی ازجمله آنها بود، برای اینها که عملیات خاص رسانهای میطلبیدند، بودجه ویژهای دیده نشد. ازاینرو، باید از همکاران سازمان که با صبوری و متانت کار را پیش میبرند و در مواقع اضطراری در نوبتهای کاریشان حاضر میشوند، تشکر کنیم.
مظفری برخی مشکلات پیش رو را نیز برشمرد و گفت: زیرساختها بهشدت فرسوده شدهاند و آنها را ارتقا ندادهایم. بودجه فعلی پاسخگوی نوسازی زیرساختهای فرسوده ما نیست. بحث بعدی، تأمین تجهیزات و بهروزرسانی آنهاست. مشکل سوم و مهمتر از همه آنکه، ما در جنگ نرم شناختی و به بیانی، در حالت جنگی قرار داریم و صداوسیما در خطمقدم این نبرد بیشترین هجمهها را تحمل میکند و بیشترین انتظارات برای حمله نیز از او میرود، درصورتیکه هیچ بودجهای متناسب با حالت جنگی در اختیار ما قرار نگرفته است.
وی البته دو اتفاق خوب حوزه بودجه را هم از یاد نبرد و عنوان کرد: امسال برای اولین بار با همکاری خوب معاونت منابع مالی و سرمایه انسانی توانستیم بخش زیادی از تخصیصهایی را که معمولاً اواخر سال محقق میشد، از اوایل سال از سازمان برنامه دریافت کنیم و تا حد امکان بودجهها بهموقع تخصیص یابند. خوشبختانه، توانستهایم بودجههای تحولی را از ابتدای امسال بهموقع به حوزهها تزریق کنیم تا بتوانند امور تحولی را به جریان بیندازند. همچنین، طی تعامل خوبی که با حوزه فنی داشتیم، برای نخستین بار بودجه تملک دارایی و عمرانی سازمان کاملاً شفاف، هدفمند و مشخص برای هرکدام از حوزههای سازمان تعریف شده و براساس اولویتهای ریاست سازمان پیشبینی شده و تخصیص مییابد.