مقام معظم رهبری بارها در سخنرانی‌هایشان عبارت «جوان مؤمن انقلابی» را به کار گرفته و الگوی تراز جوان در جمهوری اسلامی ایران را با بیان ویژگی‌ها و شاخص‌های آنان به تصویر کشیده‌اند. نقطه عطف آن را بهمن سال 1397 می‌توان دانست که مقارن با جشن چهل‌سالگی انقلاب اسلامی، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی منتشر شد؛ بیانیه‌ای که در آن جوانانی با ویژگی‌های شاخص، مخاطب مقام معظم رهبری بودند.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، در بخشی از این بیانیه آمده است: « راه طی‌شده فقط قطعه‌ای از مسیر افتخارآمیز به‌سوی آرمان‌های بلند نظام جمهوری اسلامی است. دنباله این مسیر که به‌گمان زیاد، به‌دشواریِ گذشته‌ها نیست، باید با همت و هشیاری و سرعت عمل و ابتکار شما جوانان طی شود. مدیران جوان، کارگزاران جوان، اندیشمندان جوان، فعالان جوان، در همه میدان‌های سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و بین‌المللی و نیز در عرصه‌های دین و اخلاق و معنویت و عدالت، باید شانه‌های خود را به زیر بار مسئولیت دهند، از تجربه‌ها و عبرت‌های گذشته بهره گیرند، نگاه انقلابی و روحیه انقلابی و عمل جهادی را به کار بندند و ایران عزیز را الگوی کامل نظام پیشرفته اسلامی‌بسازند.»
در امتداد جایگاه‌دهی به این مقوله است که «جوان مؤمن انقلابی» به‌عنوان یکی از محورهای 12گانه تحول محتوایی در سند تحول رسانه ملی قید شده و ذیل آن تأکید شده که برای موضوع جوان مؤمن انقلابی به‌‌رغم تأکیدات مقام معظم رهبری در این موضوع، کاراکترسازی مناسبی صورت نگرفته است. جامعه نیاز به سوژه‌هایی دارد که قدرت الهام‌بخشی داشته باشند و باعث ایجاد هویت و همبستگی ملی شوند. پرداختن به خط نیروی جوان جهادی، راهبردی امیدبخش و بن‌بست‌شکن است. این جریان در د‌ورترین‌نقاط کشور حضور دارد و در بحران‌ها، با ظرفیتی عظیم پای کار آمده و قدرت حل مسائل را داشته و با مردم ارتباط خوبی برقرار کرده است. باید به این جریان روحیه و جهت داد تا بتواند انسجام اجتماعی فوق‌العاده‌ای ایجاد کند. ازطرفی، نمایاندن شیوه بازتولید نسل جدید انقلاب اسلامی‌بر بستر نهادهایی مانند مسجد، هیئت، دانشگاه و مدرسه بسیار مهم و نشان‌دهنده زایا بودن انقلاب است.
در همین زمینه، در شماره حاضر هفته‌نامه صداوسیما، با سیدرضا حسینی‌زاده، دبیر کارگروه جوان مؤمن انقلابی ستاد تحول سازمان که در کارنامه کاری‌اش عناوینی چون مسئول مرکز حکمرانی مردمی دانشگاه امام حسین (ع)، مسئول اندیشکده بسیج و نهادهای مردمی، مسئول میز هویت شورای عالی انقلاب فرهنگی، معاون برنامه اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران، مدیر برنامه‌ریزی و نظارت مرکز راهبردی شورای عالی انقلاب فرهنگی، قائم‌مقام معاون فرهنگی شهرداری مشهد و مدیر آموزش شهروندی شهرداری مشهد به چشم می‌خورد، گفت‌وگو کردیم تا از فعالیت‌های این کارگروه برایمان بگوید.
پیش‌درآمد گفت‌وگویمان به‌طور طبیعی این خواهد بود که بدانیم شاخصه‌های «جوان مؤمن انقلابی» از نگاه کارگروه مسئول این موضوع در ستاد تحول سازمان چیست. این می‌تواند پایه بحثمان باشد.
بله. همین‌طور است. ببینید، جوان مؤمن انقلابی در اصل نیروی پیشران و پیش‌برنده انقلابی اسلامی است؛ هم در وقوع انقلاب نقشی کلیدی ایفا کرده، هم در مراحل اصلی انقلاب، دفاع مقدس، جهاد سازندگی، پیشرفت‌های علمی و کمک به حل بحران‌ها. وقتی توفیقات انقلاب را بررسی می‌کنیم، همیشه پای یک جوان مؤمن انقلابی در میان است. دور زدن تحریم‌ها، خودکفایی در زمینه بنزین، توفیقات موشکی و هسته‌ای، پیشرفت‌های علمی، محور مقاومت و خیلی موارد دیگر همه و همه به‌همت جوانان این کشور رقم خورده است.
در توصیف جوان مؤمن انقلابی سه کلمه را باید بیشتر توضیح داد. «جوان» بودن یعنی جرئت، توانایی و ابتکار داشتن که این ویژگی محدودیت سنی ندارد، چه بسیارند افردی چون حاج قاسم که از یک جوان، جرئت، توانایی و ابتکار بیشتری دارند. «مؤمن» است یعنی اهل ایمان است، اهل توکل و تضرع است، عبد است و به‌معنای واقعی متشرع است و «انقلابی» است یعنی برای درست و آرمان‌های انقلاب را می‌شناسد و به آن‌ها اعتقاد دارد و می‌داند قرار است کشور را به چه سمتی ببرد و جهت‌گیری‌اش مطابق با جهت‌گیری ولیّ جامعه است. هرکدام از این سه شاخصه بلنگند، به‌تعبیر رهبر انقلاب، پیشرانی به‌سمت اهداف انقلاب اسلامی یا اتفاق نمی‌افتد یا حرکت رو به انحراف می‌رود.
رهبر انقلاب تأکیدات فراوانی بر ضرورت استفاده از جوانان مؤمن انقلابی در امور مختلف کشور دارند و در بیانیه گام دوم انقلاب هم به‌تفصیل از آن سخن گفته‌اند. در سال‌های گذشته درزمینه توجه به جوانان مؤمن انقلابی، میدان دادن به آنان و معرفی‌شان در رسانه ملی چه اقداماتی شده است؟
با روی کار آمدن دولت شهید رئیسی، امیدها در خصوص به‌کارگیری و نقش دادن به جوانان مؤمن انقلابی، پررنگ‌تر شد. در برخی مناصب دولتی هم شاهد تحقق این مهم بوده‌ایم؛ اما به‌نظر، بهترین الگوی نقش‌دهی به جوان مؤمن انقلابی، ایجاد زمینه‌ای برای نقش‌آفرینی‌اش در حل مسائل کشور در همه سطوح است. راه‌‌ا‌ندازی شورای عالی جهاد و ایجاد دستیار مردمی‌سازی برای رئیس‌جمهور، استانداران و فرمانداران، تلاشی برای این کار در دولت بوده است.
در سازمان صداوسیما هم یکی از محورهای محتوایی سند تحول سازمان، جوان مؤمن انقلابی بود که ذیل آن، کارگروه جوان مؤمن انقلابی شکل گرفت. خود شبکه‌ها هم مستقلاً کارهایی در معرفی مصادیق جوان مؤمن انقلابی به مناسبت‌های مختلف و موضوعات گوناگون انجام داده‌اند؛ اما این موضوع هنوز در سازمان فراگیر نشده است. به‌نظرم، باید روایت درستی از جوان مؤمن انقلابی در برنامه‌ها شکل بگیرد.
اینکه رسانه کارکردهای ذاتی‌اش را در بازنمایی و تصویر کردن محورها و اهداف خودش صرف کند، امری عمومی و جهان‌شمول است. در رسانه ملی و درخصوص موضوع «جوان مؤمن انقلابی» به چه راهکارهای عملی‌ای اندیشیده شده؟
جوان مؤمن انقلابی باید از ابعاد مختلف روایت شود. نباید فقط به عرصه نقش‌آفرینی در حوزه تخصصی و کاری او اشاره کرد. باید سیره و کنش‌های جوان انقلابی در فضای خانوادگی، محله، فضای سیاسی، فعالیت‌های جهادی، اجتماعی، روابط با دوستان و از این قبیل عرصه‌ها که در زندگی واقعی جوان مؤمن انقلابی مابازا دارد، روایت و ذو ابعاد بودن جوان مؤمن انقلابی برای مخاطب تبیین شود.
ارزیابی شما را بدانیم: تصویری که هم‌اکنون تلویزیون از یک جوان ارائه می‌دهد چطور تصویری است؟
بعضاً روایت رسانه، روایت تک‌بعدی و ناقصی است و زندگی واقعی جوان مؤمن انقلابی روایت نمی‌شود. برای الگوگیری از جوان مؤمن انقلابی باید تعاملات او در عرصه‌های مختلف به‌تفصیل و مصداقی بازنمایی شود. در برخی سریال‌ها که شخصیت اصلی مصداقی از جوان مؤمن انقلابی است، ما فقط تلاش و مجاهدت او را در عرصه کاری می‌بینیم؛ اما به زندگی شخصی و دغدغه‌هایش پرداخته نمی‌شود. اینکه جوانان مؤمن انقلابی عموماً اهل هیئت‌اند. اهل مسجدند. در زندگی‌شان نشانه‌شناسی از انقلاب و دفاع مقدس و اهل‌بیت داریم. دغدغه محرومیت‌زدایی دارند. با کتاب و قرآن انس دارند. به اطرافیانشان نگاه تربیتی دارند و خیلی از این مسائل که وقتی شهدا و مصادیق جوان مؤمن انقلابی را می‌بینیم، وجه مشترک سیره عمومی‌شان است که البته در برخی از تولیدات رسانه، بازنمایی درستی از آن‌ها می‌بینیم و در برخی نه.
نقطه مطلوب این است که چگونه تصویری از یک جوان تراز انقلاب اسلامی ارائه دهیم که به‌عنوان الگو پذیرفته شود و جوانان امروز او را پس نزنند و برداشت رفتار جهان‌بینی زده(ایدئولوژی‌زده) در رسانه از آن نکنند.
بله، همان‌طور که در پاسخ به سؤال قبل بیان کردم، باید زندگی واقعی جوان مؤمن انقلابی را فقط بازنمایی کرد. این افراد واقعی‌اند و در کنار مردم زندگی می‌کنند. بیان واقعیت‌ها منجر به پس‌زدن مخاطب نمی‌شود. اغراق و نگاه کاریکاتوری به جوان مؤمن انقلابی منجر به واکنش منفی مخاطب می‌شود، نه بازتاب واقعیت‌ها.
مصادیق موفقی از یک جوان تراز مؤمن انقلابی در تلویزیون می‌توانید معرفی کنید که برند هم شده باشد و جوانان او را دوست داشته باشند؟
به‌عنوان نمونه، شبکه یک، تمرکز خوبی روی شهید صدرزاده داشت و مخاطب با شهید ارتباط نسبتاً خوبی برقرار کرد؛ ولی ما برای الگو شدن و تأثیر جوان مؤمن انقلابی بر روی مخاطب، به محصولات رسانه‌ای متنوع‌تری نیاز داریم و کار باید در طول سال امتداد پیدا کند. ابراهیم هادی از این منظر از بقیه جلوتر است. هم پویانمایی، هم سریال «فراری»، هم مسابقه «کتابخوانی»، هم استفاده از نشانه‌شناسی در برنامه‌های ورزشی تا حدودی توانست ابراهیم هادی را در نگاه مخاطب نوجوان محبوب کند.
آیا استفاده از جوانان باید صرفاً مقابل دوربین باشد یا در پشت دوربین هم معنا پیدا می‌کند؟
قطعاً در پشت دوربین هم مصادیق استفاده از جوان مؤمن انقلابی را داریم. گاهی می‌خواهید جوان مؤمن انقلابی را به‌عنوان الگو و حلّال مشکلات کشور به جامعه معرفی کنید و به‌تعبیری، کمیت و کیفیت این عنصر تحول‌آفرین را در پیشرفت کشور ارتقا دهید که در اینجا دوربین باید به کمک شما بیاید؛ ولی اینکه سازمان خودش هم برای تحول و اجرایی‌سازی سند تحول نیازمند جوان مؤمن انقلابی است، حرف دقیق دیگری است و رسانه ملی باید سازوکار استفاده از او را فراهم آورد.
بیایید روندی را که در سال‌های اخیر در سازمان شکل گرفته، بررسی کنیم. از نگاه شما به‌کارگیری مدیران جوان در سمت‌های مدیریتی شبکه‌ها در پیشبرد اهداف تحولی رسانه ملی کمک‌کننده بوده است؟
قطعاً استفاده از نیروهای جوان، مؤمن و انقلابی می‌تواند اهداف تحولی رسانه ملی را به‌میزان زیادی جلو ببرد؛ اما رسانه ملی باید زمینه و سازوکار استفاده از جوان مؤمن انقلابی را فراتر از ساختارها و مناصب رسمی سازمان فراهم کند. رسانه ملی برای اجرایی‌سازی سند تحول، نیازمند گسترش سازمان تولید است که در خود سند هم به آن اشاره شده است. رسانه ملی باید هم زمینه مناسب را برای نقش‌آفرینی جوان مؤمن انقلابی برای حل مسائل کشور فراهم سازد و هم این ظرفیت عظیم را در جهت تولید رسانه ملی به خدمت بگیرد.
مصداق دیگر استفاده از جوانان، حضور مجریان، بازیگران و به‌طورکلی پرورش نیروهای جدید جوان برنامه‌ساز است. آیا تحول در رسانه ملی را می‌توان با حضور گروه‌های جوانی با شاخصه‌های انقلابی رقم زد؟
شرط لازم است؛ ولی کافی نیست. یکی از شروط محقق شدن تحول، ایجاد سازوکار متناسب با تحول است. اگر نیروی جوان و باانگیزه هم به سازمان اضافه شود، ولی سازوکاری برای نقش‌آفرینی جدی جوان مؤمن انقلابی تدارک نبینیم، بعد از مدتی یا این نیرو سرد و کم‌اثر یا مجبور به ترک سازمان می‌شود. سازوکارهایی در سند تحول دیده شده که در کنار ورود گروه‌های جوان و باانگیزه، باید این سازوکارها هم در سازمان اجرایی شود.
شرط دیگر، تغییر رویکرد مدیران و مسئولان رسانه ملی چه در حوزه پشتیبانی و چه در حوزه تولید است. باید رویکردها متناسب با سند تحول تغییر کند. اگر افرادی که برخی تأییدها در زیرمجموعه ایشان است، رویکردهای سند تحول را قبول نداشته باشند، نباید انتظار داشته باشیم که یک گروه جوان، کل بار تحول را به دوش بکشد.
از ضرورت‌ها و اهداف شکل‌گیری کارگروه «جوان مؤمن انقلابی» هم بگویید. از ابتدای شکل‌گیری این کارگروه چه اهداف راهبردی‌ای تنظیم شده است و کدام اهداف، عملیاتی شده‌اند؟
کارگروه جوان انقلابی، برآمده از سند تحول رسانه ملی است. یکی از موضوعات محوری در سند تحول در کنار سایر موضوعات تحولی مثل عدالت، پیشرفت، هنر انقلابی، زن انقلابی و موارد دیگر، جوان مؤمن انقلابی است که قرار است رسانه ملی در دوره جدید به‌طور ویژه به آن‌ها بپردازد. راهبردهایی مثل توسعه شمول جوان مؤمن انقلابی، تسهیل کنش‌گری طبقه جوان مؤمن انقلابی، هویت‌بخشی و تثبیت جوان مؤمن انقلابی ازجمله راهبردهایی است که برای کارگروه جوان مؤمن انقلابی تعیین کرده‌ایم. درخصوص هرکدام از راهبردهای کارگروه، برنامه‌هایی تهیه شده که برخی روی آنتن رفته و برخی در مرحله طراحی و تولید است. البته برخی از این راهبردها در ارزیابی طرح‌های تولیدی در بخش‌های مختلف رسانه، پیگیری شده است.
مثل هر کار جدید دیگری، مشکلاتی پیش روی کارگروه جوان مؤمن انقلابی بوده و هست و چشم‌اندازی برای حرکتتان تصویر کرده‌اید. دوست داریم خوانندگان هفته‌نامه صداوسیما را در جریان آن‌ها هم بگذارید.
نظام طراحی در سازمان که کارگروه‌ها یکی از عناصر اصلی آن هستند هنوز تا تحقق فاصله دارد. هنوز شبکه‌ها از کارگروه‌ها به‌میزان حداقلی بهره می‌گیرند و تعاملات در حد پایینی است. نیاز است تا سازوکارهای رسمی‌تری برای تعامل مستمر بین کارگروه‌ها و بخش تولید و پخش رسانه ملی برقرار شود. حضور کارگروه‌ها در طرح و برنامه نیز به‌منظور تحقق همین امر است که در ابتدای راهیم.
برپایه سند تحول، کارگروه‌ها باید نظام طراحی سازمان را شکل بدهند؛ نظامی‌که علاوه‌بر ظرفیت‌های داخلی سازمان، به ظرفیت‌های عظیم مردمی و فعالان رسانه و هنر هم متصل است تا نوبه‌نو مبتنی‌بر اهداف رسانه و اقتضائات زمانه، محصولات رسانه‌ای اثربخش و جذاب‌تری عرضه کند.
چشم‌انداز کارگروه هم مبتنی‌بر همین هدف سند تحول، رسیدن به ارتباطات گسترده با بدنه مردمی و فعال در حوزه موضوعی جوان مؤمن انقلابی است تا دست رسانه ملی را از آثار و کارهای جذاب و اثربخش پر کند. از طرف دیگر، به‌دنبال آنیم تا بخش نخبگانی مرتبط با کارگروه در کشور را به‌‌شکل مستمر، به رسانه ملی متصل نگه داریم تا در تولید و نقد تولیدات، رسانه ملی را یاری کنند. به‌‌جد بر این باوریم که باید از ظرفیت جمهور مردم و نخبگان در کارگروه بهره ببریم.
نمونه‌هایی از طرح‌های در دست اجرا یا مصوب‌شده می‌تواند به تجسم عینی‌تر موضوع برای مخاطبان هفته‌نامه صداوسیما کمک کند.
بله. برنامه‌ای برای معرفی گروه‌های جهادی در کشور به‌صورت روزانه طراحی شده است که در حال جمع‌بندی نهایی و پخش از شبکه یک است. چند کار نمایشی تصویب شده که در مرحله نگارش است. مستندی درخصوص گروه‌های فعال در حوزه مقابله با سقط جنین داریم که در مرحله تولید است. کارهای کوتاهی هم درخصوص خاطرات طنز جهادی‌ها داریم که آن هم در مرحله تولید است.
گفتمان غالب در این کارگروه برای تصویب طرح‌هایی که به دستتان می‌رسد، چیست؟ تلاش می‌کنید درنهایت و در دوره تحول در این حوزه چه میراث و یا گفتمان ماندگاری برجای بگذارید که در دوره‌های قبل شاهد آن نبوده‌ایم؟
روح حاکم بر ارزیابی‌ها به‌‌شکل عمومی، مؤلفه‌های سند تحول رسانه ملی است و به‌‌شکل خاص، درخصوص جوان مؤمن انقلابی سعی می‌کنیم، طرح به شاخص‌های جوان مؤمن انقلابی نزدیک شود و با مصداق و مثال، شاخص‌ها را برای عوامل درگیر در امر تولید واضح‌تر و قابل‌فهم‌تر کنیم.
به‌نظر، وصل شدن جوانان مؤمن انقلاب به رسانه ملی یکی از میراث‌های ماندگار مورد نظر کارگروه است. این جوانان باید رسانه ملی را از خود بدانند. چه از حیث کمک به آن‌ها برای تکثیر خودشان و چه از حیث کمک به کنشگری‌شان در میدان حل مسائل کشور. به این تعبیر، کارگروه باید زمینه این اتصال را فراهم کند.
ما برای گسترش گفتمان جوان مؤمن انقلابی نیازمند گفتمان‌سازی هستیم. باید منابع و نشانه‌شناسی خاص جوان انقلابی در این دوره تولید شود. در تحقق این مهم نیاز داریم تا بخش علمی و نخبگانی ضمن نقد جریان رقیب جوان مؤمن انقلابی، در توسعه مفهومی و ادبیات آن، به یاری ما در کارگروه بیایند.
فارغ از تولیدات نمایشی، مطمئناً در حیطه آثار غیرنمایشی و دیگر گونه‌ها از برنامه‌های گفت‌وگومحور گرفته تا تولیدات کوتاه نیز سیاست‌گذاری‌های شده و درحال اجراست.
قطعاً. سیاست ما مثل کارهای نمایشی علاوه‌بر طراحی و رسیدن به محتوای قابل‌تولید در هرکدام از بخش‌ها، کمک به برنامه‌های موجود سازمان و غنی‌سازی آن‌هاست. در خیلی از مناسبت‌ها، شبکه‌ها چه رادیویی و چه تلویزیونی، از جهت معرفی موضوع و کارشناس تعاملاتی با کارگروه دارند که در حد توانمان پاسخگوییم.