سازمان در چند سال گذشته تولیدات زیادی در زمینه اقتصاد داشته است. این موضوع همانقدر که در کشور موضوع داغی بوده، تقریباً در جدول پخش همه شبکهها سهمیبرای خود دارد. این گزارش به دو برنامه پرمخاطب رسانه ملی دزر زمینه اقتصاد پرداخته است.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی دو برنامه حرف حساب از شبکه یک سیما و حال خوب فال خوب از شبکه پنج سیما موضوع اقتصاد و رونق تولید را در دستور کارشان قرا دادهاند:
ارتباط واقعی با مردم و رفع مشکلات معیشتی در برنامه «حرف حساب»
حرف حساب میزنیم
شاید اگر به قبل از سال 90 برگردیم کمتر برنامه شاخص اقتصادی در میان برنامههای رسانه ملی وجود داشته باشد که مردم از آن نام ببرند و درباره آن حرف بزنند؛ اما در چند سال اخیر برنامههایی در سیما تولید شده که علاوه بر پیگیری مشکلات مردم در حوزه کسب و کار به بحث کارآفرینی نیز توجه ویژه ای داشته است. یکی از این برنامهها «حرف حساب» نام دارد که قدمتی هفت ساله دارد و در گروه اقتصاد شبکه یک سیما تولید شده است. این برنامه در تعامل با بینندگانش موفق بوده؛ برنامهای که تنها گوینده نیست و مردم نیز در معادلهای متوازن از ارکان اصلی برنامهسازی آن هستند. یکی دیگر از ویژگیهای «حرف حساب» مطرح کردن مفاهیم اقتصادی با زبان ساده برای عامه مردم است به صورتی که به لحاظ علمی نیز به ورطه زرد بودن نیفتد. این برنامه چندی است «جشنواره کارآفرینی» را راهاندازی کرده که در گفتوگو با علی ملکی تهیهکننده و کیا داوود اسفندیاری مجری این برنامه درباره آن صحبت کردهایم.
همه چیز درباره جشنواره کارآفرینی حرف حساب
علی ملکی که از سال 93 تهیهکننده «حرف حساب» بوده، درباره این جشنواره کارآفرینی میگوید: «جشنواره کارآفرینی حرف حساب» از زمستان 97 کلید زده شد و قرار بود یک میلیارد تومان به یک طرح یا کسب و کاری که واجد شرایط باشد پرداخت کنیم؛ اما در پایان جشنواره، چهار میلیارد تسهیلات به طرحها و ایدههای برگزیده تعلق گرفت. از این چهار میلیارد، دو میلیارد آن را صندوق کارآفرینی امید وابسته به ریاست جمهوری پرداخت و دو میلیارد دیگر نیز در بخش خصوصی توسط مردم تأمین شد که خواهان سرمایهگذاری و مشارکت در کسب و کارهای معرفی شده بودند. دو میلیاردی که صندوق، تسهیلات ارائه میدهد با کارمزد سه درصد است و سودی دریافت نمیکند. مردم از کسب و کار یا طرحشان ویدئویی یک دقیقهای به سایت میدون که متعلق به این برنامه است، میفرستند. حتی کسانی که میخواهند سرمایهگذار بشوند نیز در این سایت اعلام میکنند. به عنوان مثال بنیاد کرامت رضوی زیر نظر آستان قدس رضوی نیز خواستار مشارکت در این جشنواره بود که حتی در یک طرح نیز مشارکت 50 میلیون تومانی داشت.
ملکی درباره دوره دوم این جشنواره میگوید: در سال 98 در بیست برنامهای که قبل از ماه رمضان داشتهایم، ویدئوهای ارسالی را پخش کرده و صندوق کارآفرینی نیز تعهد کرده تا پایان تابستان مبلغ شش میلیارد تومان به کسب و کارهای منتخب بپردازد. هر ماه یک بار تا سقف دو میلیارد تومان توسط کارشناسان به کسب و کارهای برگزیده تسهیلات تعلق میگیرد و کارشناسان مشخص میکنند که هر کسب و کار نیاز به چه مقدار تسهیلات دارد؛ اما جمع این تسهیلات ماهانه دو میلیارد تومان است. در دوره نخست به طرحها و دیدگاهها تسهیلات داده میشد؛ اما در دوره دوم تسهیلات تنها به رونق و توسعه کسب و کارها و تولیدات تعلق میگیرد.
رونق تولید در گرو توسعه کارآفرینی
ملکی، پرداخت تسهیلات را یکی از عوامل رونق تولید میداند و میگوید: با توجه به شعار سال، برنامه «حرف حساب» نیز با هدف عملی کردن رونق تولید حرکت میکند. با رونق گرفتن تولید، اشتغال ایجاد میشود و درآمدزایی از طریق منابع داخلی اتفاق میافتد. او در ادامه افزود: یک سری گزارشهای مستند از مشاغل بومی استانهای مختلف و کارآفرینی در مناطق گوناگون نیز در «حرف حساب» تولید میشود که در ایجاد انگیزه کارآفرینی مؤثر است. این تهیهکننده در پایان یادآور شد: شفافیت برنامه در انتقال خواستهها و مشکلات مردم به مسئولان و پیگیری آنها شکل میگیرد. تا زمانی که حرف مردم بدون رودربایستی در برنامه گفته نشود ارتباط مناسب و واقعی صورت نمیگیرد؛ اما در انتقال شفاف خواستههای مخاطبان اعتمادی به وجود میآید که رمز توفیق هر برنامهای است.
تعامل با مردم رمز توفیق برنامه است
کیا داوود اسفندیاری از جمله کسانی است که از ابتدا در گروه برنامهسازی «حرف حساب» به عنوان مجری قرار داشته است؛ برنامهای که از سال 90 آغاز به کار کرد و رکوردهایی چون دریافت 500 هزار پیامک طی دو برنامه را کسب کرده است؛ آماری که نشان از تعامل مناسب «حرف حساب» با مخاطب دارد. البته یکی از دلایل ارتباط پویا با مخاطب در این برنامه حاصل پیگیری مشکلات مردم است که در دورههای پیشین در حرف حساب اتفاق میافتاد. از زمستان 97 در «حرف حساب» طرحی به نام «جشنواره کارآفرینی» کلید زده شده که توانست درمیان مردم به طرح حمایت از مشاغل و کسب و کارهای مختلف مشهور شود.
اسفندیاری درباره تاریخچه این برنامه که شنبه تا چهارشنبه از ساعت9:30 تا 10:00 از شبکه یک سیما روانه آنتن میشود، میگوید: در ابتدا این برنامه در مدت زمان 50 دقیقه به صورت یک مجله تصویری و همراه با آیتمهای مختلف روانه آنتن میشد که در ارتباط مستقیم با مردم درخصوص مشکلات روز جامعه برنامه میساخت. در آن دوره یک رکورد 150 تا 180 هزار پیامکی داشتیم. حتی در دو برنامه توانستیم رکورد نزدیک به 500 هزار پیامک را نیز در برنامههای صبح کنداکتور شبکه کسب کنیم؛ اما در ادامه با کاهش بودجه، بخشهای مختلفی از برنامه حذف شد. گروه برنامه ساز «حرف حساب» در دورههای مختلف سعی کرده با وجود مشکلات، جریانسازیهای خاصی داشته باشد مثل پیگیری مشکلات عمومی مردم که در قالب فیلم و عکس به دست ما میرسید و ما در ارتباط با مسئولان مربوطه به پیگیری آن مشکل میپرداختیم. این بخش البته به شدت مورد استقبال واقع شد و یکی از اتفاقاتی بود که منجر به جذب مخاطب شد.
ایجاد انگیزه با «جشنواره کارآفرینی» حرف حساب
آنچه در ماههای اخیر، برنامه «حرف حساب» روی آن متمرکز بوده «جشنواره کارآفرینی حرف حساب» است که از سال 97 شروع شده و بعد از ماه رمضان نیز با صندوق شش میلیارد تومانی تسهیلات کم بهره ادامه مییابد. اسفندیاری درباره اهداف این طرح توضیح میدهد: یکی از اهداف ما انگیزه دادن است، سوددهی مناسب این کسب وکارها و نشان دادن فرصتهای مناسب کسب و کار، در مردم ایجاد انگیزه میکند. هدف بعدی این بود که مخاطبان با کسب و کارهای مختلف آشنا شوند، ذهنشان به جریان بیفتد و کسانی که به دنبال ایده هستند از آن استفاده کنند. هدف دیگر نیز این بود که مردم خودشان بتوانند به یکدیگر متصل شوند و کسب و کاری راه بیندازند.
اسفندیاری درباره تسهیلات این جشنواره افزود: ابتدا قرار بود یک میلیارد تسهیلات کم بهره به کسب و کارها و طرحها تعلق بگیرد، اما در عمل به دو میلیارد رسید. همچنین برخی از بینندگان برنامه هم تمایل به مذاکره با شرکتکنندگان در این طرح گرفتند که سبب شد از این طریق، چند میلیارد تومان منابع جذب کسب و کارها شود. او درباره روشهای انتخاب این طرحها نیز گفت: افراد طرحهای خود را اعلام و در یک ویدئو ارسال میکنند و سپس یک گروه کارشناسی، آنها را انتخاب میکند. در مرحله بعد، این افراد در برنامه از طرح و ایده خود دفاع و در پایان داوری میشوند و طرحهایی که انتخاب شدهاند منابع را دریافت میکنند. البته همچنان راه تعامل برای بینندگان برای شراکت در سرمایهگذاری باز است.
اسفندیاری با بیان اینکه امیدوارم اینگونه برنامهها که متعلق به کسب و کار و معیشت و اقتصاد جامعه است در اولویت برنامهسازی قرار گیرد، توضیح داد: رسالت ذاتی برنامه، پرداختن به تولید، کسب و کار و ... است و بنابراین، شعارهای اقتصادی سالهای اخیر، محور و الگوی برنامهسازی در حرف حساب بوده و هست. سال رونق تولید با هدف تولید اشتغال و افزایش درآمد و رفاه جامعه نامگذاری شده که برنامه ما هم روی همین محور کار میکند.
«حرف حساب» کلیشهای عمل نمیکند
این کارشناس درباره مشکلات پیشِ رو افزود: یکی از مشکلاتی که همواره وجود دارد این است که مسئولان در مواردی حاضر به پاسخگویی درباره عملکردشان نیستند. در دو حالت پاسخگو هستند: یکی در مقابل کسانی که با آنها هماهنگ باشند و دوم افرادی که از تخصص لازم بهره نداشته باشند تا بتوانند در گفتوگو با آنها برنده شوند؛ اما اینکه یک گفتوگو و سؤال و جواب تخصصی، صادقانه و منصفانه و شفاف بخواهد اتفاق بیفتد این فضا خیلی وجود ندارد. مشکل دیگر این است که برخی مسائل را به دلیل حساسیتها و محدودیتها نمیتوان مطرح کرد. مسائلی هستند که با هر روشی بخواهیم مطرحشان کنیم باز کسانی هستند که به دل میگیرند. خواسته مردم شفافسازی و توضیح اتفاقات جاری است. البته جنبههای مثبتی هم در اطلاعرسانی اتفاق میافتد آن هم اینکه شبکههای مجازی قطعاتی از برنامه را بازنشر میکنند و این کمک میکند که برنامه بیشتر دیده شود.
اسفندیاری همچنین گفت: دکتر سیاح مدیر گروه دانش و اقتصاد در روند ساخت و طراحی و حمایت از برنامههای اقتصادی بسیار موثر بوده است. همواره سعی کردهایم کلیشهها را کنار بگذاریم و با سبک و سیاق جدید و الگوی متفاوتی کار کنیم. اقتصاد را با زبان پیچیده و نامفهوم بیان نکنیم، بلکه زبان و لحن روزمره مردم را به کار ببریم، اما به لحاظ علمیبه دام سطحی شدن و زرد بودن نیفتیم و وجه تخصصی مباحث را در نظر بگیریم. همچنین همواره در نظر داشتهایم فقط گوینده نباشیم، بلکه در یک وضعیت کاملاً تعاملی صحبتهای بینندگان را هم بشنویم، خواستههایشان را مطرح کنیم و در نهایت شفاف و صادق باشیم.
حال خوب، فال خوب در شبکه پنج
مستند«حال خوب، فال خوب» با هدف ایجاد حال خوب، کسبوکارهایی را معرفی میکند که با وجود همه نوسانات و اخبار منفی در زمینه اقتصادی، سعی در تزریق حال خوب به مخاطب و حمایت از تولیدکنندگان داخلی دارد. با رضا صراف تهیهکننده این مجموعه و محمدرضا گنجی مدیر گروه سیاسی شبکه پنج از نحوه شکلگیری این برنامه، گپ زدهایم.
امید، کار رسانه است
در اوضاعی که هر کجا سر بچرخانید همه از مشکلات اقتصادی میگویند ساختن برنامهای در این حوزه میتواند امید را بعد از مردم، به تولیدکنندگان و کسبوکارهای داخلی بدهد که در حال تلاش برای بقا و توفیق هستند. گنجی مدیر گروه سیاسی شبکه پنج برای همین حال خوب چنین فکری را پیگیری کرده است: «احساس کردم مهمترین مأموریت سازمان از چهار مأموریتی که حضرت آقا به سازمان سپردهاند مغفول مانده است. حتی کار به جایی رسیده که بسیاری از بچههای انقلابی از امید غافل شدهاند و در سایتها و خبرگزاری بچههای حزباللهی هم ناله میکنند و از همهجا ایراد میگیرند. ما اصل را بر این گذاشتیم که اینهمه موضوع امیدآفرین در کشور داریم، اما برنامه تلویزیونی باکیفیت که هم از نوع مستندی که هم خوب باشد و هم رو پا که مخاطب ببیند و باور کند، نداریم. بههمین دلیل، اساس برنامه را امیدآفرینی در نظر گرفتیم ولی با شکلی ویژه. البته چون بخشهای خبری، خیلی کوتاه به این موضوعات میپردازند، مخاطب اصلاً از ارزش خبری و خود موضوع چیز زیادی نمیفهمد. ما تصمیم گرفتیم در ساختار مستند سراغ بحث امیدآفرینی برویم. از خوشاقبالی، پارسال هم اولین سفارشی که به ما دادند حمایت از کالای ایرانی بود. امسال هم رونق تولید و شعار سال نیز همراه ما شد. ما سراغ موضوعاتی میرویم که شعار سال و امیدآفرینی در آن پررنگ باشد. تا این جای کار توانستیم جواب خوبی بگیریم. برنامه هم مورد استقبال قرار گرفته است. الان در حوزه رونق و تولید هر موضوع امیدآفرینی را که بتوانیم با پرسوجو پیدا میکنیم. «حال خوب فال خوب»، مستندی 13 قسمتی است که گروه سیاسی شبکه پنج برای حمایت از کالای ایرانی و سازندههای آن کالاها تولید کرده است. هر قسمت این مستند، در حدود 10 دقیقه و کوتاه ساخته شده تا مخاطبانی که دیگر حوصله دیدن کارهای طولانی را ندارند و برایشان دیدن کارهای کوتاه فضای مجازی به عادت تبدیل شده است هم راضی شوند. گنجی میگوید: «با ظهور پدیده فضای مجازی حالا یا بهعنوان رقیب یا مکمل رسانهملی، تولیدات طولانی، مخاطب را خیلی جذب نمیکند. با همین نگاه، برنامه را کوتاه کردهایم. در آغاز، فرصتی 3 تا 5 دقیقهای برای کار در نظر داشتیم، اما چون برآورد جور در نمیآمد و رقم پایه بالا میرفت مجبور شدیم کار را 10 دقیقهای تولید کنیم. دلیل کوتاه ساختن هر قسمت این بود که بتوانیم همزمان در فضای مجازی هم، کار را انتشار دهیم، ولی نشد. اگر در قدم بعدی، بتوانیم از هر قسمت، کلیپی 2 تا 3 دقیقهای در فضای مجازی بگذاریم حتماً این کار را خواهیم کرد. اینکه مخاطب کار را ببیند و ما بتوانیم مکرر پخش کنیم بهتر و بیشتر دیده میشویم. از طرفی وقتی کار کوتاه شود کنداکتور شبکه به ما این اجازه را میدهد که کار را بارها پخش کنیم. خصوصاً حالا که همه شبکهها به سمت پخش برنامههای جدید و هر شبی، پیش میروند گرفتن کنداکتور کار سختی است و با این کار راحتتر میتوانیم در جدول پخش باشیم. باز هم باید بگویم که کشور به سمت شکوفایی در حرکت است و ما باید در رسانه بیشتر به موضوعات امیدآفرین بپردازیم. ما عادت کردهایم همیشه سختیها را ببینیم و فقط گلایه کنیم. اگر توفیقی برایمان پیش بیاید خیلی اهل بیان کردن توفیقات نیستیم و حتی میگوییم بهتر است صدایش را در نیاوریم تا چشم نخوریم. کشور ما سرشار از اتفاقهای خوب و امیدوارکننده در عرصههای مختلف است، ولی ما اتفاقهای بد را میبینیم اما اتفاقهای خوب اقتصادی را نادیده میگیریم. برای مثال کارخانه بزرگی بود که اعلام ورشکستگی کرد اما چند جوان خوب و خوشفکر طرحی دادند و دوباره کارخانه را احیا کردند و حالا دوباره در حال تولید است.
دلی بزرگ، کاری بزرگ
رفتن سراغ حوزه اقتصادی علاوه بر ذهن خلاق، دل بزرگ و دغدغه بزرگ میخواهد. برای همین شاید هر کسی جرئت ساخت برنامهای در این حوزه را نداشته باشد. رضا صراف تهیهکننده و کارگردان، بعد از تجربههای مختلف در حوزه برنامهسازی این بار برای دغدغه ویژه این روزهایش دست به ساخت مستندی چند دقیقهای زده که تمامقد از آن دفاع میکند:
«وضعیت اقتصادی فعلی، تولیدکنندگان و صنعتگرانی را که معلوم نیست در این اوضاع چطور سر پا هستند، دیدم. برخی کارخانهها تعدیل نیرو کردهاند و با چنگ و دندان همچنان کار میکنند. برخی زرنگتر و اقتصادیتر هستند و کار اقتصادیشان را ادامه میدهند. به این فکر افتادم که میتوانم در این مقطع آنها را رصد کنم و پای کار بیاورم، فقط بهسبب اینکه حرف دلشان را بزنند و تخلیه شوند و بفهمند که رسانه هم دنبال آنهاست تا تشویق شوند. در این برنامهها این ماجرا مشهود است و آدمهایی هستند که با دیدنشان نیرو و انگیزه میگیرید. به هیچ وجه دنبال این نبودم که صرفاً برنامهای بسازم و پولی به جیب بزنم. این کار از من خواسته شد و وقتی دیدم کار خوبی است، قبول کردم و تصمیم گرفتم چند نفر موفق را جلو دوربین بیاورم. فکر میکنم ارزشش را دارد. این برنامهها علاوه بر مستند بودن، داستان هم دارد و کاملاً نمایشی است. حتی یکی از قسمتهایمان در ژانر کمدی است. دلیلش این است که من سینما خواندهام و تعداد زیادی فیلم ساختهام. بسیاری از تهیهکنندگان ما اصلاً در وادی سینما نیستند و با این مدیوم آشنایی ندارند. تنها سوژهای که در ذهنم است و به دوران کودکیام بازمیگردد، «آقای اقتصادی» بود. آقای محمد شیری که در سریال «شبهای برره» همبازی میکرد، سالها قبل برای آقای اقتصادی کار میکرد. که مستندی نمایشی و کمدی بود. البته کار ما کاملاً کمدی نیست و فقط برخی قسمتها کمدی است.
لذت ساختن برنامه همیشه یک روی سکه است. مشکلات و سختیها از دید یک برنامهساز نیز ممکن است گاهی آنقدر دشوار باشد که هوس دوباره ساختن و سراغ موضوع رفتن را از کارگردان و تهیهکنندگان یک مجموعه بگیرد و خیلی از وقتها برنامهای خیلی کوتاه روی آنتن باشد و خیلی زود فراموش شود.؟ فعالیتهایی در فضای مجازی برای جذب مخاطب داشتهایم. یک آنونس از برنامه ساختهایم که امیدوارم بهخوبی در همه شبکههای رسانهملی پخش شود. شبکهها باید به هم کمک کنند تا مخاطبان بیشتری به برنامهها جذب شوند. این برنامه را مانند فرزندم میدانم و وظیفهام است آن را پرورش دهم. بههمین دلیل به آن تعصب دارم و دوست دارم وقتی پخش میشود خودم قانع شوم. این یک قاعده است که وقتی شما بهعنوان تهیهکننده از برنامه راضی باشید، مردم هم رضایت خواهند داشت. بههمین دلیل میگویم مطمئنم کسانی که این برنامه را دیدهاند، راضی هستند. بهویژه تولیدکنندهها که بعد از پخش برنامه تماس میگیرند و ابراز امیدواری میکنند که زمینه برای همکاریهای بعدی فراهم شود.