سالیانی از جنگ گذشته و خانوادههای چشمانتظار شهیدان هنوز هم گوشبهزنگ تماسیاند که خبری از عزیزشان بدهد و با هر خبر مرتبط با شهدا، چشمهایشان نمناک و قلبشان مشتاق میشود تا شاید نامی از یوسف گمگشتهشان بشنوند و بویی از پیراهنش. تشخیص هویت این عزیزان با علم ژنتیک موضوع سریال «روزی روزگاری برادر» است؛ سریالی که بهقلم نویسندگان و تهیهکننده جوانش تقدیم نگاه مخاطبان شبکه سه سیما شده است. درباره این سریال با تهیهکننده و یکی از نویسندگانش به گفتوگو نشستیم.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، سجاد اسدی، تهیهکننده سریال «روزی روزگاری برادر» درباره شکلگیری این سریال گفت: شکلگیری قصه این سریال به سال 1397 برمیگردد. پنج سال پیش بهخاطر طرحی که در «مرکز ژنتیکی نور» در خدمت رئیس وقت مرکز بودم، با این گروه و نحوه فعالیتش آشنا شدم.
تهیهکننده این سریال افزود: با دیدن ظرفیت مرکز ژنتیک و فعالیتهای گسترده آن به فکر ساخت مستند یا مجموعهای در این خصوص افتادم.
تشویقی از جنس علم
اسدی به ظرفیت علمی مرکز ژنتیک اشاره کرد و گفت: ظرفیت علمی مرکز ژنتیک مشوقی بود تا کار را دنبال کنم. در ابتدا قرار بود مستند این کار را کارگردانی کنم که بهدلایل مختلف در آن زمان محقق نشد و اتفاقاتی پیش آمد تا این کار را بعداز پنج سال بههمت دوستان خوبم در قالب سریال به تصویر بکشم. تهیهکننده سریال «روزی روزگاری برادر» در پاسخ به شبهات مخاطبان این سریال و اینکه چرا باوجود پیشرفتهای علم ژنتیک با عبارت شهید گمنام روبهرو میشویم، گفت: این سؤالی است که برای خیلیها پیش میآید. همانطور که در قصه نیز به آن اشاره شد، برخی از استخوانها DNA نمیدهند. این بهخاطر منطقهای است که شهید سالها پیکرش مفقود بوده و به علت اوضاع آبوهوایی و مسائلی چون رطوبت وگرما و سرما یافتههای بدن شهید DNA لازم را به دست گروه تشخیص نمیدهد. اسدی به تحقیقات انجامشده برای نگارش و تهیه اثر اشاره کرد و گفت: برای شبههزدایی، معیارمان را یافتههای علمی و گروههای تفحص شهدا واقع در معراج شهدا قرار دادیم.
داستانی با درونمایه واقعی
اسدی درباره واقعیتهای داستان «روزی روزگاری برادر» گفت: 80درصد داستان این مجموعه مطابق با واقعیت بوده و چند درصد باقیمانده را با درامیکه به قصه اضافه کردیم، پیش بردیم. تهیهکننده این سریال ادامه داد: نیاز بود که تخیل نویسنده به این کار تزریق شود تا با همراهی واقعیت گوشهای از تلاشهای پنهان مرکز ژنتیک و رنجهای خانوادههای شهدا به تصویر کشیده شود. وی تصریح کرد: این سریال برگرفته از مستندهای واقعی مرکز علم ژنتیک و دوستانی است که قصهها را برایمان بازگو کردهاند تا روایتی مبتنیبر مستندات واقعی به تصویر کشیده شود.
دفاعمقدس هنوز ادامه دارد
تهیهکننده جوان سریال «روزی روزگاری برادر» با اشاره به شهادت رئیسجمهور و همراهان ایشان در سانحه سقوط بالگرد، درباره حسوحالش از ساخت سریالی در باب شهدا و دفاعمقدس گفت: بهنظرم دفاعمقدس هنوز ادامه دارد و ما باید واقعیتهای نهان و آشکار آن را برای نسلهای حاضر و آینده به تصویر بکشیم. وی ادامه داد: دنیای اطراف ما پر از نشانههاست و بهعنوان نمونه، میتوان به رفتار رئیسجمهور مردمی و همراهان ایشان که در مسیر خدمت، به آسمان پرگشودند، اشاره کرد. اسدی از علاقه شخصیاش به ساخت سریال «روزی روزگاری برادر» نیز سخن گفت و افزود: دوست داشتم اثری درباره شهدا بسازم؛ اثری که در وهله اول حالم را خوب کند و در درجه بعدی، بتوانم این حال خوب را به مخاطب منتقل کنم. خواست خدا و عنایت امام رضا(ع) بود که این کار به سرانجام رسید.
اعتماد به برنامهسازان جوان راهگشاست
این مجموعه با مشارکت آستان قدس رضوی و بنیاد شهید بهتهیهکنندگی اسدی ساخته و پرداخته شده است. وی درخصوص کار مشارکتی گفت: کار مشارکتی اتفاقی خوب است که منِ تهیهکننده را برای پیشبرد اثر یاری میکند. اگر سازمانها و نهادهای کشور به برنامهسازان جوان اعتماد کنند، قطعاً شاهد اتفاقاتی خوب در تولید محتوا خواهیم بود.
وی ادامه داد: دید برنامهساز جوان برای جوان امروزی قابلفهمتر و پذیرفتهتر است و با اشتراکات و دغدغههای مشابهی که دارند، حرف همدیگر را بهتر درک میکنند. اسدی درباره انتخاب بازیگران این سریال هم گفت: تلاش ما این بود چهرههایی را انتخاب کنیم که در ایفای این نقشها کمتر دیده شده باشند که ازجمله آنها میتوان به محمد صادقی و رحیم نوروزی اشاره کرد. برای انتخاب نقشها بهغیراز شخصیت اصلی، چالش عجیبوغریبی نداشتیم، چون متن آنقدر شستهورفته بود که دوستان بازیگر با انرژی بالایی در پذیرفتن آن همراهیمان کردند. وی به حضور دوباره محمد صادقی در تلویزیون اشاره کرد و گفت: این بازیگر محبوب چند سالی ایران نبود و خوشحالم که حضور دوبارهاش در قاب تلویزیون، با این سریال رقم خورد. با بازخوردهایی خوبی که از مخاطبان این سریال گرفتیم، مطمئنیم حضور ایشان مفید و بجا بوده است. وی در خاتمه اظهار کرد: در آخر از مخاطبان خوب این سریال بهخصوص خانوادههای معظم شهدا که این شبها ما را همراهی کردند، تشکر میکنم و امیدوارم ساخت این سریال دریچه امیدی به روی خانوادههای چشمانتظار بگشاید.
ادای دین نسل جدید به شهدا
عماد ولیزاده، یکی از نویسندگان سریال «روزی روزگاری برادر» نیز درباره نگارش این سریال، انسجام گروه نویسندگی و پژوهشهای قبلاز نگارش آن گفت: چون نوشتن این سریال کار گروهی بود، هرکدام از نویسندگان پژوهش درباره بخشیهایی ازجمله بخش علمی، حقوقی، خانوادگی و عاطفی را برعهده گرفتند.
وی افزود: کار به این شکل بود که تحقیقات حول هریک از این مسائل با دیدن مستندهای دراختیار، خواندن کتابها و مقالات مرتبط شروع میشد و در ادامه، همچون مهرههای جورچین کنار همدیگر قرار میگرفت
ظرافتهای لازم برای نگارش فیلمنامه دفاعمقدسی
نویسنده جوان دهههفتادی سریال «روزی روزگاری برادر» با بیان اینکه در این سریال تحقیق و پژوهش نقش اساسی داشت و یک مسئله جدی در شروع کار بود، هدف اصلی از نوشتن سریال را اینگونه معرفی کرد و گفت: هدف گروه نویسندگان این بود که طرح موفقیتآمیز شناسایی هویت شهدای گمنام را در قالب یک قصه دراماتیک به مردم معرفی و دِین خودشان را به شهدا ادا کنند. ولیزاده ادامه داد: نوشتن درباره دفاعمقدس و شهدا برای نسل امروز که تنها از قاب تلویزیون و کتاب وقایع را دیده و خواندهاند، باید کار سختی باشد و ظرافت و تیزبینی خاصی میطلبد و باید با نوآوریهای بهروز و موضوعات کمتر پرداختهشده مخاطب را جذب کرد.
این نویسنده جوان افزود: موردی که در نوشتن این سریال به آن برخوردیم، لمس بسیار نزدیک بهایی بود که قهرمانان بینامونشان جامعه پرداختند تا کشور در سایه آرامش باشد. با گذشت چندین سال از آن دوران هنوز شاهدیم زخمهایی در جامعه وجود دارد.
خانواده شهدا محور اصلی داستان سریال
ولیزاده در پاسخ به این پرسش که وجه تمایز «روزی روزگاری برادر» با داستانهای مشابه دیگری که به نگارش درآمده در چیست، گفت: تمایز این کار با آثار دیگر میتواند در این باشد که ما بخش اعظم تمرکزمان را چه در قصهپردازی و چه در درام روی خانوادههای شهدا گذاشتیم. دلیل این تصمیم هم این بود که این بخش از جامعه هنوز هم پساز گذشت 36 سال متحمل صدمات جنگاند و بار سنگینی را به دوش میکشند.
ترغیب به مطالعه تاریخ حماسه
این نویسنده جوان که متولد سال 1377 است و جنگ و رشادتهای قهرمانان ملی خود را به چشم ندیده است، از تجربه شخصی خودش در درک آن وقایع و در ادامه در جایگاه نویسنده گفت: برای درک ابعاد وقایع بزرگ و پر دامنهای چون جنگ، انقلاب و... باید لحظات بحث برانگیز و بحرانی این مقاطع را مطالعه کرد؛ لحظاتی که روایات افراد حاضر در آن، تفاوتهای اساسی دارد. وی افزود: این کار باعث میشود بتوانیم درباره بازهای هرچند کوچک، درک چندوجهی پیدا کنیم. ازطرفی، تولد جهان دراماتیک در قصه، از دل برخورد همین روایات متفاوت میسر میشود.
همذاتپنداری برای درک وقایع تاریخی
این نویسنده گفت: بهنظرم قصه و درام بهترین شیوه همذاتپنداری فرد با واقعهای است که آن را از نزدیک مشاهده نکرده است. بههمینعلت همنسلهای من بیشترین اطلاعاتی را که درباره جنگ به دست آوردهاند، مدیون هنر نمایشاند. با این دیدگاه، گروه نویسندگان هم سعی کرد تا با نگارش متنی درباره جنگ به ارتباط نسل خودمان با آن دوران کمک کند. ولیزاده اضافه کرد: خیلی دوست داشتم دغدغه این بخش از جامعه را بهشکل درستی به نگارش درآورم، مسئلهای که در نوع خودش حائز اهمیت بسیار است.