نشست علمی و تحلیل برنامه تلویزیونی«محفل»

نشست علمی (تحلیل و بررسی برنامه تلویزیونی محفل) 30 آبان با حضور احمد ابوالقاسمی، قاری و پیش‌کسوت حوزه قرآن، محبوبه علی‌محمدی، پژوهشگر، مهدی بلوکات، قائم مقام شبکه سه سیما، میلاد نوریانی، سرپرست طرح و برنامه و نظارت شبکه سه، محمدجواد حشمتی، کارگردان برنامه«محفل» و جمعی از مدیران و پژوهشگران مرکز تحقیقات سازمان برگزار شد.

به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، نشست علمی (تحلیل و بررسی برنامه تلویزیونی محفل) 30 آبان با حضور احمد ابوالقاسمی، قاری و پیش‌کسوت حوزه قرآن، محبوبه علی‌محمدی، پژوهشگر، مهدی بلوکات، قائم مقام شبکه سه سیما، میلاد نوریانی، سرپرست طرح و برنامه و نظارت شبکه سه، محمدجواد حشمتی، کارگردان برنامه«محفل» و جمعی از مدیران و پژوهشگران مرکز تحقیقات سازمان در ساختمان اداری جام‌جم برگزار شد.

 سبک جدیدی از برنامه‌سازی معارفی

در ابتدای نشست، محبوبه علی‌محمدی، پژوهشگر مرکز تحقیقات، هدف از این نشست را شناخت عناصر ساختاری و محتوایی برنامه«محفل» و راه‌های تقویت آن عنوان کرد.

وی افزود: در این پژوهش با تأکید بر نظریه فرم‌گرایان یا فرمالیست‌ها تلاش کردیم بر مبنای رویکرد کیفی - قیاسی، نحوة ترکیب عناصر ساختاری و محتوایی را در برنامه محفل بررسی کنیم. در این نگاه مطابق با نظریه فرم‌گرایان مجموعة عناصر به عنوان اجزای یک اثر هنری باید به گونه‌ای در کنار هم قرار بگیرند که منسجم و نوآورانه باشند.

این پژوهشگر ادامه داد: یکی از مهم‌ترین بخش‌های این برنامه، «معرفی مهمان ویژه» با توانمندی‌ها و قابلیت‌های قرآنی است. این مهمان‌ها که همگی توانایی خاصی همچون حفظ، قرائت، تفسیر و ... را داشتند گروه وسیعی را از لحاظ سن در بر می‌گرفتند. علاوه بر این افرادی با ملیت‌های گوناگون نیز در این جمع دیده‌می‌شدند که بیش‌تر آن‌ها تازه‌مسلمان‌ بودند که متأثر از تعالیم اسلامی، سبک جدیدی از زندگی را در پیش گرفته‌اند. مهمان‌های این بخش، ضمن گفت‌وگو با مجری و داورها از تجارب فردی و زندگی شخصی خود حرف می‌زدند و به نقش قرآن و تعالیم دینی در زندگی‌شان نیز اشاراتی می‌کردند. 

وی در تحلیل موضوعی و بررسی سوژه‌های برنامة محفل که برسازنده محتوای آن هستند بر این نکات تأکید کرد که: «دسته‌بندی موضوعی برنامة محفل و ویژگی‌های جامعه‌شناختی و مهارتی سوژه‌ها نشان می‌دهد که این برنامه بر آن بود که از طریق معرفی چهره‌های قرآنی، سبک زندگی متفاوت آن‌ها را که در سایه برکات قرآنی حاصل می‌شوند به نمایش عام بگذارد و امتیازات آن‌ها را از بُعد زندگی روزمره نشان دهد.

بررسی «عناصر فنی برنامه محفل» هم به نقل از علی‌محمدی توانسته بود در برجسته کردن مهمان‌ها موثر باشد. هرچند که نورپردازی در این برنامه به گونه‌ای بود که صحنة اصلی بیش‌تر از دیگر بخش‌های صحنه از نور کافی و مناسبی برخوردار بود، با این‌حال جایگاه داوران و حاضران در صحنه نیز از این جهت کاستی نداشتند. از منظر زاویه تصویربرداری، دوربین به طور معمول بر روی مجری، مهمان‌ها، قاری‌ها و داورها متمرکز بود. گاهی نیز دوربین از بالا بر روی صحنه و استودیو تمرکز می‌یافت و نمایی کلی از تمام عناصر حاضر در استودیو را نشان می‌داد. گفتنی است که زاویه از بالای دوربین و چرخش دوربین در برنامه‌های مناسبتی (میلاد و شهادت) به منظور دیده شدن کلیت صحنه به‌خوبی عمل کرده‌ بود.

این پژوهشگر رنگ غالب این برنامه را طیف رنگ‌های سفید و آبی دانست و تأکید کرد که البته در مناسبت‌های مربوط به شهادت از رنگ‌های مشکی به وفور استفاده می‌شود.

علی‌محمدی در توصیف عناصر صحنه گفت: صحنه به صورت گرد و دایره‌ای طراحی شده ‌بود. مجری در روی این صحنه، ایستاده برنامه را اجرا می‌کرد. تماشاگران بر روی صندلی‌هایی که گرداگرد این صحنه به صورت پلکانی (آمفی تئاتری) ساخته شده بود، می‌نشستند. داورها در ردیف میانی این فضای پلکانی، روبه‌روی مجری قرار می‌گرفتند. آن‌ها گرچه در میان تماشاچیان قرار داشتند، اما جایگاهشان کاملا مشخص و متمایز بود.

این پژوهشگر در پایان گفت: تمرکز بر دیده شدن تماشاگران و وجود تنوع جنسیتی در میان داوران می‌تواند به قوت آن در فصول آتی کمک کند.

محفل عاشقانه‌ها و عاشقان

در ادامه این نشست، بلوکات، قائم مقام شبکه سه سیما به اهمیت پژوهش در این برنامه پرداخت و گفت: یافته‌های مرکز تحقیقات چه در افکارسنجی و چه در اثرسنجی، شریک راهبردی این شبکه است و تلاش می‌کنیم همین نگاه پژوهشی را در برنامه‌ها داشته‌‌باشیم.

وی با اشاره به فضای شکل‌گیری برنامه «محفل» افزود: تلویزیون نیازمند برنامه‌ای بود که با محوریت قرآن و جذاب باشد. پس از برنامه «حسینیه معلی» و بعد رمضان سال ۱۴۰۱ این ایده شکل گرفت که همین سبک را با محوریت قرآن انجام دهیم که به برنامه«محفل» رسیدیم؛ برنامه‌ای که جریان‌ساز باشد و بتواند قرآن را به متن زندگی انسان‌ها گره بزند.

بلوکات تصریح کرد: در«محفل» با بهره‌گیری از مؤلفه‌های شکلی و محتوایی مختلف، از کلیشه‌های رایج در برنامه‌های معارفی عبور کردیم و سبک جدیدی از انتقال معنا و تبیین را ارائه دادیم.

وی با اشاره به نتایج پخش این برنامه در داخل و بازخوردهایی از قشری که مخاطب قرآن نبودند و آوازه این برنامه در فضای بین‌المللی افزود: در فضای بین المللی در مصر کانالی بخش‌هایی از برنامه«محفل» را پخش ‌کرد. این برنامه به دلیل پخش آن در شبکه‌های اسلامی خارج از کشور و دیده ‌شدن در فضای مجازی کاملا جهانی شده‌است و بیانگر این نکته است که قرآن زبان مشترک مسلمانان است و این برنامه نخستین برنامه قرآنی در حوزه جهانی محسوب می‌شود.

 صمیمی و شاد در حضور اهالی قرآن

در ادامه محمدجواد حشمتی، کارگردان برنامه«محفل» گفت: در«محفل» تلاش کردیم برنامه از دیگر برنامه‌های قرآنی خاص‌تر باشد و به فکر داوری و قضاوت نباشیم؛ به همین دلیل با کارشناسان صحبت کردیم تا از فضای خشک خارج شویم. با توجه به اینکه اغلب برنامه‌های مناسبتی، گفت‌وگومحورند، سعی کردیم میزبانی باشیم که حس خوب و لحظات خوش را به مهمانانش تقدیم می‌کند؛ یک محفل گرم قرآنی که هم بخندیم، هم گریه کنیم و هم یاد بگیریم.

 محفل، دید مردم به اهالی قرآن را تغییر داد

احمد ابوالقاسمی، یکی از داوران«محفل» که در ابتدای این نشست به تلاوت آیاتی از قرآن پرداخت، گفت: شاید تاکنون مخاطبان تلویزیون آن‌قدر به طور جدی بیننده‌ یک برنامه قرآنی نبوده‌اند، اما با برنامه«محفل»، بسیاری از مردم مخاطب یک برنامه قرآنی شدند و آن را به طور جدی دنبال کردند.

وی افزود: شوخی‌های ما و فضای شادی که تماشاگران با تشویق‌هایشان فراهم کردند سبب شد که مخاطب حس کند که اهل قرآن بسیار دل‌زنده است و افرادی که به هر نوعی با قرآن در ارتباطند دارای شور و نشاط هستند. این اتفاق، اهالی قرآنی جامعه را به عموم مردم بسیار نزدیک کرد، طوری که بعضا درباره شوخی‌های برنامه با ما صحبت می‌کردند و این برایشان جذاب بود.

ابوالقاسمی درباره استقبالی که از این برنامه در میان مردم شد، گفت: یکی از معیارهای بازخوردهای این برنامه، نگاه مردم به من بود. تا قبل از این برنامه در جمع‌های قرآنی که وارد می‌شدم، درصد کمی از مردم مرا می‌شناختند و با من تعامل داشتند، اما با پخش این برنامه خیلی از جوانان با من تعامل پیدا کردند و مردم در خیابان از برنامه تشکر می‌کردند. حتی در مراسم حج و اربعین تعداد زیادی از جوانان کشورهای عراق، الجزایر و... من را می‌شناختند چون برد بین‌المللی این برنامه خیلی بالا بود.

وی در پایان گفت: با تجربه ۳۶ سال فعالیت قرآنی می‌توانم بگویم، تنها اخلاص می‌توانست چنین کاری را با استقبال مواجهه کند. با اعتمادی که شبکه به ما کرد و تفکر واحد، این کار پیش رفت. اینجا تنها حرفه‌ای‌گری مطرح نبود، بلکه خدمت به قرآن، باور و اعتقاد در روح تک تک عوامل در جریان بود و به ما اعتماد به نفس می‌داد.