بسته«پاسداشت زبان فارسی» که از بیستم دی سال ۱۴۰۰ به یادآوری و ضرورت بهکار بردن واژههای فارسی و پرهیز از به کارگیری واژههای بیگانه در رسانهها و گفتار مسئولان میپردازد، یکی از بخشهای پر بیننده و مورد توجه مردم و مدیران است. این بسته از کاربرد گاهوبیگاه واژهها و اصطلاحات بیگانه در گفتار مدیران، کارشناسان و... خبر میدهد و برابرنهاد فارسی کلمات بیگانه را یادآوری میکند.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، متولی و گزارشگر این بسته خبری، امید جلوداریان، پژوهشگر صداوسیماست که خودش در زمینه ادبیات فارسی تحصیل کرده و اکنون مدرس زبان و ادبیات فارسی است. با او درباره این برنامه و تأثیر آن در کاهش به کارگیری واژگان بیگانه گپ زدیم.
چه شد که به فکر تولید بخش«پاسداشت زبان فارسی» در خبر سیما افتادید؟
زنگ پاسداشت زبان فارسی در صداوسیما 20 دی سال 1400 در بخش خبری 20:30 با عنوان زبان معیار نواخته شد و پس از آن بخش خبری 20 شبکه چهار سیما آن را روی آنتن برد، اما فکر اولیه این بسته به تغییر مدیر سازمان و نگاه تحولی در خبر برمیگردد، چراکه در دورههای قبل چندان توجهی به رعایت زبان فارسی در سازمان نمیشد و با آمدن آقای جبلی و آغاز طرح تحول این موضوع در دوره جدید مورد توجه قرارگرفت.
ضرورتها و الزامات قانونی برای تولید این برنامه در معاونت سیاسی چه بود؟
پاسداشت زبان فارسی از مهمترین دغدغههای رهبرانقلاب است. از طرفی قانونی داریم به نام ممنوعیت بهکارگیری اصطلاحات و واژههای بیگانه که بهصراحت اعلام میکند سازمانها و نهادهای رسمی واژههای بیگانه را در نوشتار و گفتارشان بهکار نبرند. اصل 115 قانون اساسی هم بر پاسداشت زبان فارسی تأکید دارد. طبق این قوانین و دغدغهها، تحولی ایجاد شد. پس این برنامه هم جنبه قانونی دارد، هم دغدغه رهبر انقلاب است و هم در طرح تحول بر آن تاکید شدهاست.
چطور شد که این بخش به شما پیشنهاد شد؟
حدود ۱۵ سالی است که در سازمان در حوزه زبان فارسی تدریس میکنم و دغدغهام همواره زبان و ادبیات فارسی بودهاست. ضمن اینکه با تألیف کتاب «ویرایش رسانهای» فضا را برای آموزش زبان فارسی برای همکاران فراهم کردم. با این حال پیشنهاد برنامهای با این محوریت را بارها مطرح میکردم که با موافقت معاون سیاسی و استقبال رئیس سازمان که علاقهای به زبان فارسی داشتند، این برنامه آغاز شد.
برای تولید این برنامه چقدر با فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ارتباط هستید؟
فرهنگستان زبان و ادب فارسی با ارزشمند دانستن این کار از آن استقبال کرد و آن را نویدبخش توجه بیشتر رسانه ملی به حفظ زبان فارسی دانست. فرهنگستان زبان و ادب فارسی، مرجع اصلی کار پژوهشی من است. واژههایی را که استخراج میکنم و به عنوان معادل یا برابرنهاد برای واژههای بیگانه درنظر میگیرم، غالباً با رابط فرهنگستان هماهنگ میکنم و وقتی آنها تأیید کردند، پخش میکنیم.
اساس گزارش شما رصد صحبتهای مسئولان عالیرتبه کشور از رئیسجمهور، نماینده مجلس و... است نظر مخاطبان این برنامه چیست؟
در مجلس به شدت از این برنامه استقبال کردند و تاکنون هیچگونه دلخوری وجود نداشتهاست. دلیل انتخاب نطقهای نمایندگان مجلس، سخنرانیهای مقامات سیاسی و رهبری، بیانیههای سیاسی، اطلاعیههای دولتی و مواردی نظیر اینها این است که آنها نماینده کاربردهایی از زبان معیار است و خواسته و ناخواسته زبان معیار را شکل میدهد. اگر مسئولان و مراکز سیاسی و فرهنگی فقط به همین یک نکته توجه کنند، قطعا به وظیفه مهم خود در قبال حفظ زبان معیار آگاه خواهندشد.
آیا برای رصد گفتار مجریهای برنامههای صداوسیما هم برنامهای دارید تا در گفتارشان از واژههای بیگانه استفاده نکنند؟
همان ابتدا یک عده افراد و خبرگزاریها گفتند: صداوسیما اول باید از خودش شروع کند و به طور مثال اول آگهیهای بازرگانیاش را درست کند و بعد به انتقاد از دیگران بپردازد. من هم همان زمان به پیامهای بازرگانی پرداختم. وقتی داریم از خبرنگاران، مجریان و گویندگان تلویزیونی هم در این زمینه انتقاد میکنیم، در واقع صداوسیما ابتدا از خودش شروع کردهاست.
پس از گذشت یک سال از تولید این برنامه، چقدر آن را در میان مخاطبان و مدیران جامعه اثرگذار میدانید؟
این برنامه نشان داد که برنامههای صداوسیما و مجریهای آن هم از کسانی هستند که بر زبان معیار تأثیر میگذارند، اما فعلاً سیاست ما رویدادهای خبری است. ما در حوزههای دیگری هم میتوانیم فرهنگسازی کنیم از جمله انحرافهای زبانی مانند گرتهبرداریهاست که تعدادشان خیلی بیشتر از واژههای بیگانه یا غلطهای املایی و نگارشی است، اما از زمان پخش این برنامه به نظرم خیلی اوضاع بهتر شدهاست. خصوصا در معاونت سیاسی در این مورد، انقلابی ایجاد شدهاست. اوایل که میخواستم واژههای بیگانه را در گفتار اهالی رسانه پیدا کنم بهراحتی پیدا میکردم، ولی الان واقعا باید وقت بگذارم.