در گفت و گو با مدیر حوزه فنی رسانه ملی بررسی می‌شود:

اتحادیه ITU (اتحادیه بین‌المللی مخابرات) با 193 عضو از کشور جهان به عنوان مأموریت اصلی خود، ضمن اطمینان از دسترسی جهانی به فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات (ICT) و ترویج، توسعه و استفاده از آن‌ها در سطح جهانی، همکاری‌های بین‌المللی در حوزه ارتباطات را نیز تسهیل می‌کند.

به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، با توجه به برگزاری نشست اخیر یکی از کارگروه‌های مطالعاتی این اتحادیه در ژنو (آبان ماه 1403)، در خصوص بررسی سند کتبی سازمان صدا و سیما به عنوان پیشنهاد مقرراتی جمهوری اسلامی ایران برای حفاظت بلند مدت از تخصیصات مداری فرکانسی سازمان صدا و سیما، برای اطلاع از جزئیات این اتفاق به سراغ مهندس رضا نادری جهرمی مدیر امور امنیت فنی ماهواره و هماهنگی فنی و فضایی در اداره کل ارتباطات زمینی و ماهواره ای معاونت توسعه و فناوری رسانه رفتیم که به نمایندگی از سازمان صداوسیما در این نشست حضور داشت. آنچه می خوانید ماحصل این گفت و گوست...

 نادری جهرمی‌که با عنوان شغلی مهندس انتقال و انتشار، 18 سال سابقه خدمت در بخش های مختلف اداره کل ارتباطات زمینی و ماهواره ای سازمان صدا و سیما دارد در خصوص وظایف و ماموریت امور امنیت فنی ماهواره و هماهنگی فنی و فضایی در این اداره کل گفت: از جمله وظایف این امور می توان به پاسخ گویی به مجامع داخلی و بین المللی حاکم بر مقررات فرکانسی و مداری و همچنین تعامل با سازمان‌ها و نهادهای فضایی، نیاز سنجی، حفظ و گسترش تخصیصات مداری و فرکانسی کشور از طریق طراحی و ثبت تخصیصات (فایلینگ های) ماهواره ای وفق قوانین و مقررات اتحادیه بین المللی ارتباطات راه دور (ITU)، ثبت ایستگاه‌های ماهواره ای از طریق مجاری بین المللی، حفاظت از حقوق مداری و فرکانسی سازمان از طریق اقدامات مقرراتی و همچنین از طریق ارائه و پیگیری مواضع صدا و سیما در نشست های بین المللی، هماهنگی فرکانسی با کشورها و اپراتورهای ماهواره ای متاثر از تخصیصات فرکانسی سازمان (به منظور ثبت نهایی این تخصیصات)، هماهنگی، پیگیری و مشاوره در عقد قراردادهای بهره گیری از خدمات ماهوارهای و نظارت فنی بر حسن اجرای آن اشاره کرد.

 وی درباره تاریخچه ماهواره به ویژه در رسانه ملی اظهار داشت: بر اساس اطلاعات موجود، ضرورت استفاده از ماهواره از سال 1353 در سازمان صدا و سیما مطرح شد اما به دلایلی در آن مقطع زمانی منتج به خرید یا اجاره ماهواره نشد و در فاز مطالعاتی باقی ماند. از جمله دلایل اصلی سازمان صداوسیما برای استفاده از تکنولوژی ماهواره، سرعت بخشیدن توسعة پوشش شبکه‌های رادیو تلویزیونی به کل کشور، بهینه نمودن این توسعه ازنظر اقتصادی، برطرف کردن معضلات سیگنال رسانی زمینی و و فراهم نمودن پوشش برون مرزی بود که در نهایت سازمان برای نخستین بار در سال 1363 با ارسال شبکه یک سیما و یک شبکه رادیویی سراسری بر روی ماهواره فعالیت ماهواره ای خود را آغاز کرد. برای این منظور تجهیزات ایستگاه ارسال از جمله آنتن 11 متری باند KU از شرکت NEC ژاپن تامین شد که این آنتن و بخشی از تجهیزات RF ایستگاه NEC کماکان در حال بهره برداری است.

 مدیر امور امنیت فنی ماهواره و هماهنگی فنی و فضایی رسانه ملی در ادامه به معرفی اتحادیه ITU و بیان وظایف این اتحادیه پرداخت و ابراز داشت: قدمت اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) 160 سال است و به سال 1865 میلادی بر می‌گردد که با 20 عضو شروع به کار کرد و فعالیت آن به استاندارد سازی خطوط تلگراف محدود بود. این نهاد در سال 1947 به یک سازمان تخصصی ذیل سازمان ملل تبدیل شد و در حال حاضر 193 کشور جهان در آن عضویت دارند. مأموریت اصلی آن اطمینان از دسترسی جهانی به فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات (ICT) و ترویج، توسعه و استفاده از آن‌ها در سطح جهانی است و همکاری‌های بین‌المللی در حوزه ارتباطات را تسهیل می‌کند. این سازمان سه زیر مجموعه اصلی ITU-Tبرای استانداردسازی ارتباطات،ITU-D  برای توسعه ارتباطات و  ITU-Rبرای مدیریت طیف فرکانسی و مدارات ماهواره ای در ارتباطات رادیویی است. تدوین کتاب مقررات رادیویی، اصلاح و به روز رسانی آن بر عهده شاخه رادیویی یعنی ITU-R است.

 نادری جهرمی در خصوص کتاب مقررات رادیویی (Radio Regulation 2024) عنوان کرد: کتاب مقررات رادیویی در چهار جلد منتشر می‌شود و شامل مجموعه قوانین الزام آوری است که فعالیت سیستم های مخابراتی را مدیریت می‌کند. از جمله اهداف این مقررات استفاده مؤثر و کارآمد از فرکانس‌های رادیویی است. همچنین باید در نظر داشت که طیف فرکانس و موقعیت های مداری سرمایه‌های طبیعی و محدودی هستند که اگر در چارچوب یک نظام بین المللی یکپارچه که همان مقررات رادیویی است، مدیریت نشوند موجب اختلاف بین کشورها در دسترسی به این منابع و علاوه بر آن موجب اختلال در عملکرد سیستم های مخابراتی به دلیل تداخل فرکانسی بر روی یکدیگر می‌گردد. ذکر این نکته حائز اهمیت است که مقررات رادیویی ثابت نبوده و نیاز است هر چهار سال یکبار به روز رسانی گردد و از جمله دلایل تغییر در مقررات رادیویی، پاسخ به افزایش روز افزون تقاضا برای تخصیص طیف فرکانسی و متناسب سازی مقررات با پیشرفت تکنولوژی و ظهور فناوری‌های جدید است.

 این مدیر حوزه فنی رسانه ملی با تاکید بر اینکه مقررات رادیویی با اجماع تمام کشورها و در کنفرانس جهانی ارتباطات رادیویی (WRC) به تصویب می رسد، اظهار داشت: کنفرانس قبلی در سال 2023 برگزار شد و مصوبات آن در ویرایش جدید کتاب مقررات رادیویی (Radio Regulation 2024) در ماه آگوست 2024 منتشر گردیده است.

 وی، WRC یا کنفرانس جهانی ارتباطات رادیویی را مهمترین رویداد شاخه رادیویی اتحادیه (ITU-R) برشمرد و در تعریف آن افزود: مصوبات این کنفرانس جهانی موجب تغییر در مقررات رادیویی می‌گردد. مصوبات مقرراتی در WRC به پشتوانه مباحث کارشناسی انجام شده در کارگروه‌های مطالعاتی صورت می‌گیرد که طی دوره چهار ساله متنهی به هر WRC برگزار می‌شود. کشورها برای تاثیرگذاری بر مصوبات کنفرانس جهانی رادیو (WRC) بر اساس منافع ملی خود، باید در فرآیند چهار ساله گروه‌های مطالعاتی مشارکت کنند. این مشارکت به آن‌ها این امکان را می‌دهد که راه‌حل‌های مقرراتی مورد نظر را از قبل در جمع‌بندی مطالعات بگنجانند و در کنفرانس WRC از این مواضع دفاع کنند.

 مدیر امور امنیت فنی ماهواره و هماهنگی فنی و فضایی رسانه ملی در ادامه و در معرفی APT یا Asia-Pacific Telecommunity به عنوان گروه منطقه‌ای ITU در حوزه آسیا و اقیانوسیه اظهار داشت: ایران، یکی از اعضای این گروه منطقه‌ای است. کشورها تلاش می‌کنند تا با اقناع سایر اعضای گروه منطقه‌ای، نظرات خود را به موضع هماهنگ کلیه کشورهای آن گروه منطقه ای تبدیل کنند تا در کنفرانس جهانی ارتباطات رادیویی (WRC) با قدرت و انسجام بیشتری حضور یابند.

 با توجه به ماهیت کارگروه 4A ذیل گروه مطالعاتی شماره 4 از شاخه رادیویی اتحادیه (ITU-R) و تأثیر عمده آن بر تغییر مقررات ماهواره‌ای، مهندس نادری به معرفی و وظایف آن پرداخت و افزود: کارگروه 4A مسئولیت رسیدگی به تمامی موضوعات فنی و مقرراتی ماهوارهای پخش همگانی (BSS) و ماهواره‌های خدمات ثابت (FSS) را به عهده دارد. حجم و گستردگی فعالیت های کارگروه 4A در سیکل مطالعاتی پیش رو یعنی (2024 تا 2027) بی سابقه است به طوری که مسئولیت 7 مورد از دستور کارهای کنفرانس جهانی ارتباطات رادیویی (WRC) به کارگروه 4A محول شده و علاوه بر آن، این کارگروه در 11 دستور کار دیگر نیز همکاری دارد. برای رسیدگی به حجم زیاد موضوعات و اسناد دریافتی از کشورها، این کارگروه اقدام به تشکیل 13 زیرگروه کرده است. در نتیجه، در طول برگزاری نشست 4A، جلسات چند زیرگروه‌ به‌طور همزمان و در سالن‌های متفاوت در حال برگزاری است.

 وی در تعریف پخش همگانی ماهواره ای (BSS) و فعالیت امور امنیت فنی ماهواره و هماهنگی فنی و فضایی در این بخش گفت: خدمات پخش همگانی ماهواره‌ای (BSS)، نوعی ارتباط رادیویی است که سیگنال‌های ارسال شده از ماهواره، توسط عموم قابل دریافت است، در حالی که اگر این ارتباط رادیویی که بین ایستگاه‌ زمینی ثابت و ماهواره بر قرار می‌شود، برای کاربردی غیر از پخش همگانی باشد، به آن خدمات ماهواره‌ای ثابت (FSS) می‌گویند. با توجه به تحریم ها، سازمان برای تامین خدمات ماهواره ای مورد نیاز، مجبور به اجاره و یا سرمایه گذاری در پروژه‌های ماهواره ای دیگر کشورها بوده است. با این حال سازمان صدا و سیما در ITU دارای تخصیصات مداری و فرکانسی از نوع BSS است که قابلیت عملیاتی شدن بر روی یک ماهواره بومی را دارد. این تخصیصات سرمایه‌های کشور محسوب می‌شود، و برای اینکه در آینده نیز قابل استفاده باشد نیاز به حفاظت دارد. با توجه به اینکه وظیفه حفاظت از تخصیصات به سازمان صدا و سیما محول شده است، اقدامات مختلفی از گذشته در این اداره در حال انجام بوده و در حال حاضر نیز به صورت مستمر نیز ادامه دارد. نمونه ای از این اقدامات مکاتبات دو هفته یکبار با اتحادیه ITU است که به منظور حفظ اولویت تخصیصات سازمان در برابر ثبت ماهواره‌های جدید صورت می‌گیرد. نمونه دیگری از اقدامات، مشارکت در نشست های ITU و تاثیرگذاری بر روند بازنگری مقررات رادیویی بر اساس منافع سازمان است. این فرآیند با پیگیری دستورکارهای مرتبط و ارائه شروط فنی و مقرراتی مورد نظر سازمان انجام می‌گیرد و این امر نیازمند مطالعه، تهیه و ارسال سند فنی، ارائه شفاهی مواضع و دلایل کارشناسی در نشست ها است.

 از ایشان در خصوص زمان و مکان برگزاری جلسات این اتحادیه و کارگروه سوال کردیم که پاسخ داد: نشست های ITU-R در دوره‌های چهار ساله برنامه ریزی می‌شود و با کنفرانس جهانی ارتباطات رادیویی (WRC) به پایان می رسد. بنابراین کارگروه‌های مطلعاتی موظفند طی دوره چهار ساله، برای دستور کارهای کنفرانس آتی WRC، بررسی‌های فنی را به نتیجه برسانند. خروجی تمام کارگروه‌ها در نشست آمادگی کنفرانس (موسوم به CPM) نهایی می‌شود و یک متن منسجم حاوی توجیهات کارشناسی و روش های ممکن برای تغییر در مقررات، جهت تصمیم گیری به WRC ارسال می‌شود. محل برگزاری جلسه کارگروه‌های مطالعاتی و نشست آمادگی کنفرانس نیز مقر اتحادیه ITU واقع در شهر ژنو سوئیس است اما کنفرانس جهانی WRC به میزبانی یکی از کشورهای عضو ITU برگزار می‌شود.

 نادری جهرمی تاریخچه ورود سازمان صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران به این اتحادیه و کارگروه و جایگاهمان در آنها را مورد اشاره قرار داد و افزود: از گذشته وظیفه پیگیری منافع ملی کشور در امور فرکانسی مرتبط با پخش همگانی به معاونت فنی سازمان صدا و سیما محول گردیده است. بر اساس هماهنگی‌های انجام‌شده، نمایندگان سازمان به عنوان نماینده جمهوری اسلامی ایران در جلسات شرکت می‌کنند. این اقدام موجب تقویت موضع نمایندگان سازمان و توانایی ابراز نظرات در زمینه‌هایی می‌شود که سازمان‌ها به تنهایی اجازه ورود ندارند و تنها کشورهای عضو می‌توانند در آن موارد نقطه نظرات خود را اعلام کنند.

 مدیر امور امنیت فنی ماهواره و هماهنگی فنی و فضایی رسانه ملی با اشاره به نقش معاونت توسعه و فناوری رسانه در این اتحادیه و اینکه طی این سال ها چه اثرگذاری‌هایی داشته ایم، عنوان کرد: معاونت توسعه و فناوری حسب وظیفه ای که به او محول شده منافع کشور را در امور مرتبط با پخش همگانی در ITU دنبال می‌کند و با تلاش‌ها و پیشنهادات مؤثر کارنامه موفقی از خود به جا گذاشته است. این نکته نیز گفتنی است که مواضع سازمان عموما علاوه بر تامین منافع کشور در راستای برقراری عدالت در استفاده از منابع فرکانسی و مداری بوده و به این دلیل به نفع دیگر کشورهای در حال توسعه نیز بوده است. نمونه ای از موفقیت های گذشته این معاونت، در سال 2000 میلادی در زمینه باز طراحی تخصیصات پلن ماهواره ای دیجیتال برای کشورها بوده است که موفق شد علاوه بر باند 17.3 گیگاهرتز که برای ایران در نظر گرفته شده بود باند 14.5 گیگاهرتز را نیز به تخصیصات ایران اضافه کند.

 وی با تاکید بر اینکه این تلاش ها در سال های اخیر نیز ادامه داشته است ادامه داد: گواه این مطلب این است که در سیکل مطالعاتی گذشته (یعنی2020-2023) امور امنیت فنی ماهواره و هماهنگی فنی و فضایی به عنوان نماینده معاونت توسعه و فناوری رسانه در خصوص دستور کارهای ماهواره ای موفق شد بندهای مقرراتی مورد نظر سازمان را برای  1.17 و1.19 وf7، H7، K7 به تصویب WRC-23 برساند. این در حالی است که معاونت به پیگیری دستورکارهای مصوب بسنده نکرده است، بلکه با رویکرد مطالبه گرایانه و با در نظر گرفتن منافع سازمان همواره تلاش نموده است دستور کارهای جدیدی نیز برای طرح در کنفرانس WRC پیشنهاد دهد. بر همین اساس در سیکل مطالعاتی گذشته، دستور کار K7 با پیشنهاد نماینده سازمان به لیست دستورکارهای کنفرانس WRC-23  اضافه گردید و در گام نهایی نیز در کنفرانس WRC-23 این دستور کار پیشنهادی به نتیجه رسید و محرومیت سازمان در بهره برداری از مزایای قطعنامه 553 بر طرف شد.

 این مدیر حوزه فنی رسانه ملی، ضمن اشاره به سند کتبی سازمان صدا و سیما یا همان پیشنهاد مقرراتی جمهوری اسلامی ایران به کارگروه 4A، بخشهایی از این سند، مراحل و تلاش های صورت گرفته برای تنظیم آن را نیز بیان کرد و اظهار داشت: ارسال سند سازمان به نشست آبان ماه 1403 کارگروه 4A، در راستای رویکرد کلی این اداره کل در بهبود مقررات مرتبط با پخش ماهواره‌ای است. به طور خلاصه این سند به دنبال رفع یک خلأ مقرراتی است که به موجب آن موقعیت‌های مداری و فرکانس‌هایی که در منطقه ما برای خدمات BSS در نظر گرفته شده، توسط ماهواره‌های FSS از مناطق دیگر اشغال می‌شوند. این وضعیت می‌تواند در درازمدت محدودیت‌هایی برای انتخاب نقاط مداری و فعالیت‌های ماهواره‌ای سازمان ایجاد کند. به همین دلیل، ما پیشنهاد بررسی و اصلاح مقررات را مطرح کردیم. همچنین باید گفت، سند 44 صفحه ای ارسال شده به نشست آبان، حاصل مطالعه و تحقیقات آماری جامعی بود که در آن، بیش از ۱۶۰ فایلینگ ماهواره‌ای FSS با ویژگی‌های متعارض شناسایی شد. در تهیه این سند، ضمن بهره مندی کامل از ظرفیت‌های کارشناسی واحد، مسئولیت مطالعات آماری بر عهده مهندس علمداری بود؛ همچنین مهندس زکوی و مهندس پازوکی نیز در تکمیل این کار همکاری کردند.

 وی در خصوص وضعیت کنونی پیشبرد این سند و دستاوردهای پیش روی سازمان صداوسیما در دوران تحولی، در صورت موافقت با این سند را تشریح کرد و گفت: مذاکرات حول این موضوع، از نشست قبل 4A که اولین جلسات کارگروه در دوره جدید است شروع شده است، و همچنان در نشست دوم یعنی آبان ماه به جمع بندی نرسیده است و دلیل اصلی این است که کشورهای پیشرفته و صاحب ماهواره از این خلاء قانونی منافعی کسب می‌کنند. بنابراین همانگونه که انتظار می رفت و شاهد آن بودیم در نشست آبان ماه برخی کشورها به ویژه آمریکا و کشورهای اروپایی با مخالفت خود سبب شدند تا این موضوع برای مطالعات بیشتر و تصمیم گیری نهایی به نشست آتی کارگروه موکول شود. بنابراین اگرچه به دلیل مستدل و معتبر بودن استدلالهای هیئت ایرانی تاکنون نتوانسته‌اند معضل مقرراتی مورد اشاره سازمان را انکار کنند اما از ابزار مخالفت برای جلوگیری از اجماع استفاده کرده اند. در صورتی که پیشنهاد مذکور در کارگروه مورد موافقت قرار گیرد، سازمان برای دومین دوره متوالی موفق به طرح دستور کار جدید برای کنفرانس جهانی می‌گردد. در این صورت باید این بحث تا تصویب نهایی پیشنهاد در WRC دنبال شود. گفتنی است، اصلاح مورد نظر سازمان در صورت تصویب، آزادی عمل فعلی کشورهای ابرقدرت در به ثبت رساندن ماهواره‌هایی با مغایرت شدید بین ناحیه سرویس و ناحیه پوشش را سلب می‌کند و این امر گام مؤثر برای بهبود استفاده کارآمد و عقلانی از منابع مداری فرکانسی و برای توسعه پایدار و بلند مدت پخش همگانی محسوب می‌شود.

 مدیر امور امنیت فنی ماهواره و هماهنگی فنی و فضایی رسانه ملی ذکر این نکته را نیز ضروری دانست که حتی اگر در نهایت دستور کار پیشنهادی به تصویب نرسد، تلاش‌های انجام‌شده همچنان شایسته تقدیر است و این موضوع نشان می‌دهد که نمایندگان سازمان تنها در نقش مدافع و محافظت از منابع موجود نبوده‌اند، بلکه با رویکردی مطالبه‌گر در نشست‌ها حاضر شده‌اند و خواستار گنجاندن مباحث و موضوعات جدید نیز بوده‌اند.

 در ادامه این گفت و گو در خصوص علت، نتایج و دستاوردهای حضورشان در نشست اخیر این کارگروه مطالعاتی پرسیدیم که پاسخ دادند: تعداد موضوعات فنی و مقرراتی مطرح‌شده در کارگروه 4A زیاد است و اشاره به آن‌ها در زمان کم ممکن نیست. برخی موارد، مانند دستور کار 1.4 از کنفرانس WRC-27، تماماً به سازمان صدا و سیما محول شده‌اند زیرا تغییرات مقرراتی مربوط به فرکانس‌هایی است که به تخصیصات سازمان تعلق دارد. همچنین، موضوعات دیگری وجود دارد که از دید منافع ملی مهم هستند و در حال پیگیری‌اند. به عنوان نمونه دستور کار 1.6 درباره دسترسی عادلانه کشورها به منابع مداری و فرکانسی و دستور کار 1.5 در مورد ملزم کردن ماهواره‌های NGSO به اخذ مجوز فعالیت از کشورهایی است که به آن‌ها خدمات می‌دهند از جمله مسائلی هستند که اهمیت بالایی برای کشور برخوردارند. از دیگر موارد قابل اشاره مذاکرات انجام شده در حاشیه نشست آبان ماه است. در این مذاکرات تلاش‌هایی برای جلب حمایت کشورهای همسو همچون عراق و چندین کشور آفریقایی برای حمایت متقابل از مواضع یکدیگر انجام داده‌ایم. بنابراین این امیدواری وجود دارد که گروه منطقه‌ای کشورهای آفریقا (ATU) در جلسات داخلی خود به هماهنگی داخلی برای دفاع از پیشنهاد سازمان در نشست آینده کارگروه 4A دست یابند.

 نادری جهرمی چالشهای خود و امور مربوطه در معاونت توسعه و فناوری رسانه به ویژه در خصوص مجموعه‌های بین المللی را مورد توجه قرار داد و ابراز داشت: یکی از مهم‌ترین چالش‌های کنونی در این امور مربوط به ثبت نهایی تخصیصات سازمان در ITU، و اخذ هماهنگی‌های فرکانسی از کشورهای مختلف است که در هماهنگی با مدیریت محترم ماهواره ملی در حال پیش بردن آن هستیم. این موضوع به‌خصوص با توجه به گستردگی ابعاد آن و وجود تقریباً 300 پرونده هماهنگی مرتبط با اپراتورهای مختلف ماهواره‌ای، پیچیدگی‌های بیشتری پیدا می‌کند. هر یک از این اپراتورها نیازها و اقتضائات خاص خود را دارند و این موضوع مستلزم مهارت در محاسبات فنی و توانایی در تکنیک‌های مذاکره است که ما در تلاشیم تا با رویکردی مبتنی بر کسب حداکثر منافع ملی، مذاکرات هماهنگی را به پیش ببریم. در این مسیر، کشورهای طرف مذاکره نیز در تلاش برای تأمین منافع حداکثری خود هستند؛ که این امر می‌تواند به دشواری بیشتری در مذاکرات و توافقات با آنها منجر شود.

 وی همچنین درباره فناوری‌های جدید در حوزه ماهواره توضیح داد و گفت: یکی از فناوری‌های نوآورانه که توسعه آتی آن قابل پیش‌بینی است، ارائه خدماتی است که در آن ماهواره‌ها به صورت مستقیم با تلفن‌های هوشمند کاربران ارتباط برقرار می‌کنند. در حال حاضر پروژه‌های موفقی وجود دارد که این امکان را فراهم کرده‌است و توسعه آن می‌تواند انقلابی در زمینه‌هایی مانند ارتباطات، دسترسی به اینترنت و حتی خدمات اضطراری به‌ویژه در مناطق دورافتاده که دسترسی به شبکه‌های زمینی محدود است، ایجاد کند.

 این مدیر حوزه فنی رسانه ملی در بخش پایانی سخنان خود، آینده فناوری‌های ماهواره ای را نیز پیش بینی کرد و اظهار داشت: امروزه، شاهد پیشرفت‌های چشمگیری در زمینه توسعه فناوری‌های ماهواره‌های کوچک و نانوماهواره‌ها هستیم. این ماهواره‌ها به دلیل هزینه‌های پایین‌تر و زمان ساخت و پرتاب مختصر، جذابیت خاصی پیدا کرده‌اند و به شرکت‌ها و کشورهای کوچک‌تر این فرصت را می‌دهند تا به عرصه فضایی ورود پیدا کنند. در کنار این پیشرفت‌ها، منظومه‌های ماهواره‌ای یا Mega-Constellation نیز در کانون توجه کشورهای پیشتاز در حوزه فضا قرار گرفته، و پروژه‌هایی مشابه استارلینک شرکت اسپیس‌اکس در حال گسترش است. هچنین در آینده صنعت ماهواره، یکی از روندهای قابل پیش‌بینی، افزایش همکاری‌های بین‌المللی و یا ادغام شرکت‌های فعال در این حوزه است. این رویکرد نه تنها به کاهش هزینه‌ها کمک خواهد کرد، بلکه کارایی پروژه‌های فضایی را نیز بهبود می‌بخشد. به عنوان نمونه‌ای از این روند، می‌توان به خرید شرکت اینتلست توسط اپراتور بزرگ ماهواره‌ای کشور لوکزامبورگ اشاره کرد که در حال حاضر در مراحل نهایی خود قرار دارد.