سنت وقف یکی از اعمالی است که در اسلام بسیار به آن سفارش شده؛ همچنین انبیا و ائمه اطهار هم روایات بسیاری در این زمینه دارند. رسول خدا(ص) مسلمانان را به این امر خیر تشویق می‌کردند تاحدی که جابر بن عبدا...انصاری نقل کرده؛ از اصحاب پیامبر(ص) کسی نبود که توانی مالی داشته باشد و چیزی را وقف نکند. از این‌رو پرداختن به این امر مهم در قالب نمایش می‌تواند تأثیرات بسزایی روی مخاطبان داشته باشد. به‌همین دلیل گروه معارف شبکه دو با همکاری سازمان اوقاف و امور خیریه به تولید مجموعه‌ای با نام «خانه روشنا» به کارگردانی مهدی زنگنه اقدام کرده‌اند که به‌تازگی از شنبه تا چهارشنبه ساعت ۱۵روی آنتن شبکه دوسیما می‌رود.
به گزارش روابط عمومی رسانه ملی به نقل از روزنامه جام جم، این مینی‌سریال در ۱۰قسمت به تهیه‌کنندگی‌هادی خدادی تولید شده است. داستان این مجموعه درباره دو دختر به نام‌های غزاله و لاله است که همواره آرزو داشته‌اند مرکزی برای نگهداری از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست تأسیس کنند. چند سال قبل، خانم شکوهی خانه بزرگ و قدیمی‌اش را در اختیار آن دو قرار داده و به این ترتیب خانه روشنا تأسیس شده است.غزاله، بلاگر است و با موضوع خانه روشنا و کودکان ساکن این خانه و دیگر فعالیت‌های خیریه، ویدئو‌هایی در فضای مجازی منتشر می‌کند اما از آنجا که خانم شکوهی وقف‌نامه‌ای از خود به‌جا نگذاشته، ورثه‌اش پرونده‌ای برای بازپس‌گیری خانه روشنا تشکیل می‌دهند. غزاله و لاله، حین پیگیری این پرونده، با مسأله وقف و انواع آن آشنا می‌شوند. جام‌جم با مهدی زنگنه، نویسنده و کارگردان و تعدادی از بازیگران گفت‌وگویی پیرامون این سریال داشته که ماحصل آن را در ادامه می‌خوانید.
نتیجه کار فراتر از توقع‌مان است
مهدی زنگنه، کارگردان و نویسنده آثار بسیاری بوده است. از جمله برنامه‌های: یک قرن با حسین(ع)، دست در دست، میراث مرثیه و ناگفته‌های عاشورا. وی در گفت‌وگو با جام‌جم درخصوص داستان سریال جدیدش بیان می‌کند: سریال «خانه‌روشنا» با حمایت سازمان اوقاف و در گروه معارف شبکه دو سیما تولید شده است. در تمام دنیا بسیاری از دانشگاه‌ها و محیط‌های علمی و پژوهشی از درآمد موقوفات و اموال عام‌المنفعه اداره می‌شوند اما متأسفانه فرهنگ وقف در نسل‌های جدید ما ایرانی‌ها آنطور که باید و شاید وجود ندارد. این در حالی است که سازمان اوقاف طی رویکرد جدیدی کنار موضوعات مذهبی، بسیاری از موسسات دانش‌بنیان و مجموعه‌های علمی و تحقیقاتی را از موقوفات مورد حمایت قرار داده است. مجموعه خانه روشنا با روایت یک داستان معمایی و درونمایه‌ای عاشقانه، به موضوع وقف در روزگار کنونی می‌پردازد.
زنگنه ادمه می‌دهد: داستان سریال درباره دختر جوانی به نام «غزاله» است که به‌عنوان بلاگر امور خیریه، در فضای مجازی فعالیت می‌کند. او در خانه قدیمی مادربزرگش مدرسه‌ای شبانه‌روزی برای کودکان کار و بدسرپرست راه‌اندازی کرده و همراه دخترعمویش «لاله» زندگی‌اش را وقف بچه‌ها کرده است. مادربزرگ آن خانه قدیمی را در زمان حیاتش وقف نکرده؛ به همین دلیل مهرداد (پسرعموی غزاله) به‌عنوان یکی از وراث سهم خود را طلب می‌کند و ازهمین جا چالش‌های غزاله آغاز می‌شود.
وی درباره ساخت این مجموعه و نخستین تجربه‌ای که در‌زمینه سریال‌سازی دارد،عنوان می‌کند:من پیش ازخانه‌روشنا چندین مجموعه مستند-داستانی ومستند محض وفیلم‌کوتاه ساخته‌ام، اما این اولین تجربه کارگردانی‌ام در حوزه سریال‌سازی بود. قبلا مجموعه‌های «ناگفته‌های عاشورا» و «یک قرن با حسین» را هم درکنار آقای خدادادی که تهیه‌کننده این مجموعه است، ساخته بودم.با‌این‌حال خانه‌روشنابرای هردوی مااولین تجربه نمایشی محسوب‌می‌شود.البته به‌لطف خداوهمراهی تمام عوامل، خوشبختانه نتیجه کار فراتر از سطح توقع‌مان درآمده است.این کارگردان و برنامه‌ساز درباره ویژگی‌های این مجموعه بیان می‌کند: «ما در زمان پیش‌تولید می‌دانستیم که بودجه این سریال بسیار پایین‌تر ازسایر سریال‌هایی است که در‌طول این چند‌سال اخیر ساخته شده است.به‌همین جهت، از مرحله نگارش، طوری فیلمنامه را نوشتیم که تولیدی واقتصادی باشد و در کمترین زمان ممکن مراحل تولید را پشت سر بگذاریم. البته بازیگران خوبی ما راهمراهی کردند.چه بازیگران باتجربه وشناخته‌شده‌ای که در این کار حضور داشتند و چه بازیگران جوان و چهره‌های جدیدی که بسیار بااستعدادند و در تئاتر چهره‌های موفقی هستند.»
وی همچنین می‌افزاید: «تلاش‌مان در‌طول کار این بود که با وجود این‌که موضوع، یک کار سفارشی از‌طرف سازمان اوقاف است، اما این سفارشی‌بودن خیلی به‌چشم نیاید و برای بیننده شعاری به نظر نرسد. به‌همین خاطر تلفیقی از یک قصه معمایی و عاشقانه با تم اجتماعی را نوشتیم که هم یک فضای معمایی دارد که بیننده دوست داشته باشد داستان را دنبال کند و هم تم عاشقانه‌ای در یک بستر اجتماعی.»
طرح موضوع وقف در سطح جامعه
در آثار نمایشی کمتر به موضوع وقف پرداخته شده و زنگنه در این‌باره می‌گوید: «باید بگویم متاسفانه به خیلی از موضوعات مهم و زیرساختی جامعه، چه در سینما و چه در تلویزیون، کمتر پرداخته می‌شود. شاید به‌نظر عده‌ای مسأله وقف ظاهر مذهبی داشته باشد و به‌واسطه تبلیغاتی که این سال‌ها حول محور آن صورت گرفته، جوان امروز مسأله وقف را صرفا یک امر دینی و مذهبی می‌داند. البته که ریشه و انگیزه وقف یک امر دینی و مذهبی است،اما ثمراتش صرفا می‌تواند ثمرات دینی و مذهبی نباشد. بلکه بسته به نیت واقف می‌تواند درحوزه‌های مختلف اتفاق بیفتد.مثلا در حوزه علم و پژوهش و خدمات درمانی و کارهای فرهنگی و...به‌همین خاطر، تلاش ما این بودکه خانه‌روشنا بابضاعتی که وجود داشت، بتواند اندکی موضوع را به سطح اجتماع بکشاند و مخاطب تلویزیون را با این موضوع آشناتر کنیم.
شخصیتی دو وجهی در سریال دارم
محمدرضا رهبری، بازیگر مجموعه‌هایی چون میوه ممنوعه، رستگاری، دولت مخفی، خانه امن و بچه مهندس که این اواخر مجموعه «هفت سر اژدها» را روی آنتن داشت، یکی از نقش‌های اصلی مجموعه خانه‌روشنا را بازی می‌کند که در این‌باره به جام‌جم می‌گوید: «من فکر می‌کنم اگر این سریال در زمان خوبی پخش شود، حتما دیده می‌شود. به‌این خاطر که فیلمنامه خوبی دارد.» وی همچنین می‌افزاید: «نقشی که من در این سریال بازی می‌کنم، شخصیتی دو وجهی دارد و از آن نقش‌هایی است که تا به امروز بازی نکرده‌ام. ضمن این‌که در دو مقطع سنی این نقش را بازی کرده‌ام که با گریم این امکان وجود داشت و بسیار هم گریم خوبی داشتم.»رهبری در ادامه عنوان می‌کند: «مسأله وقف درونمایه سریال است. اما در کنارش داستان‌های دیگری هم وجود دارد که بی‌ارتباط با روابط آدم‌ها با یکدیگر نیست. یعنی چالش‌هایی برای کاراکترها در داستان ایجاد می‌شود که به‌نظرم برای مخاطب جالب خواهد بود.»
بازیگر مجموعه «بچه مهندس» درباره نوع روایت و داستان این مجموعه بیان می‌کند: «خانه‌روشنا داستان شیرین و پرکشش و جذابی دارد و در کل روایت جالبی هم دارد که در نوع خودش می‌تواند برای مخاطب هم دیدنی باشد.» وی درباره همکاری با کارگردان مجموعه هم می‌گوید: به نظرم آقای زنگنه کارگردان به شدت مستعدی است و بسیار همکاری و تعامل خوبی با هم داشتیم و برایم همکاری جذابی بود.چون آدم بسیار باسواد و حرفه‌ای و خلاقی است و باعث شد همکاری لذت‌بخشی با هم داشته باشیم. از آنجا که محوریت داستان مسأله وقف است، وی دراین‌باره توضیح می‌دهد: با وجود این‌که این کار سفارشی است و به مسأله مهم وقف می‌پردازد، اما کاملا طبیعی و غیرمبالغه‌آمیز به نظر می‌رسد. به‌خاطر داستان و نوع روایت آن، سفارشی‌بودن کار اصلا به چشم نمی‌آید. نکته مهم دیگر این‌که شاید چون کمتر سریالی در این رابطه ساخته شده، مردم شناخت کافی از این مسأله نداشته باشند. اما این سریال می‌تواند اطلاعات مهمی‌به آنها در این زمینه بدهد.
غزاله در تکاپوی راه‌اندازی خیریه
کیمیا خلج، بازیگر سریال‌های «سرزده» و «چسب‌زخم» پیش از این تجربه اجرای تلویزیونی هم داشته و از ۱۱سالگی وارد عرصه هنر شده است. وی در مجموعه خانه‌روشنا ایفاگر یکی از نقش‌های اصلی است که دراین‌باره به جام‌جم می‌گوید: من در این سریال نقش غزاله سماواتی را بازی می‌کنم. درواقع سریال، داستان زندگی این شخصیت است که می‌توان گفت در تلاش و تکاپو برای راه‌اندازی خیریه‌ای است که بچه‌های کار بتوانند هم در آنجا بمانند و تحصیل کنند و هم نیازهای ابتدایی‌شان برطرف شود. وی ادامه می‌دهد: خانه‌ای که قرار است در آن بچه‌ها حضور داشته باشند، مادربزرگ وقف کرده است. اما بعد از مرگ مادربزرگ، باقی وراث آن خانه را طلب می‌کنند. چون به لحاظ قانونی مادربزرگ آنطور که باید محکم کاری نکرده بود. به همین دلیل با مصائب و مشکلاتی در این مسیر روبه‌روست.از آنجا که فیلمنامه و متن رکن اصلی یک مجموعه است، خلج در این باره بیان می‌کند: وقتی فیلمنامه سریال به من پیشنهاد شد، قرار بود کاراکتر دیگری را بازی کنم. اما آن کاراکتر چون سلیقه من نبود و با آن خیلی ارتباط برقرار نکردم، این شخصیت را بیشتر دوست داشتم. بنابراین قرار شد غزاله را بازی کنم. به نظرم قصه خوبی دارد و فکر می‌کنم مخاطب بتواند با این قصه و کاراکترها ارتباط برقرار کند.
وی که دست به قلم هم هست و فیلمنامه می‌نویسد، در ادامه می‌افزاید: اگر بخواهم صادقانه بگویم این قصه و فیلمنامه جا داشت خیلی بهتر به آن پرداخته و روایت‌ها نیز پخته‌تر شود. همچنین به کاراکترها هم می‌شد خیلی بهتر پرداخت. اما زمان زیادی برای تولید و ساخت این سریال وجود نداشت. با این حال فکر می‌کنم با توجه به شرایط تولید، این سریال می‌تواند نمره قابل قبول بگیرد.مجموعه آبرومندی است. به تعبیری می‌توانم بگویم کارگردانی این اثر از فیلمنامه بهتر است.خلج درباره تعامل با کارگردان و تاثیر نویسندگی در بازیگری‌اش توضیح می‌دهد: عوامل این سریال به خصوص کارگردان، دست بازیگر را برای ارائه ایده و ایجاد خلاقیت باز گذاشته بود. همین فضا سبب شده بود پیشنهادهای‌مان را مطرح کنیم و تعامل بسیار خوبی با هم داشته باشیم. از طرفی چون موضوع وقف برای من سوژه جذابی است، با این حال اطلاعات زیادی در این باره نداشتم. فکر می‌کنم مخاطب می‌تواند اطلاعات بسیار خوبی از این مسأله با سریال «خانه روشنا» پیدا کند. بنابراین فکر می‌کنم اتفاق خوبی در این سریال رقم خورده و نکته‌های آموزشی زیادی دارد.
جهان‌بینی که با خانه‌روشنا ایجاد شد
معصومه محمدپور، بازیگر فیلم‌هایی چون: «سلام بمبئی» و «دخترعمو پسرعمو» که یکی از نقش‌های اصلی این مجموعه را ایفا کرده است دراین‌باره به جام‌جم می‌گوید: من در این سریال نقش دختری به‌نام لاله را بازی می‌کنم که شخصیتی کاملا احساسی و شکننده و پرجنب‌وجوش و مهربان دارد که درعین‌حال مانند یک کودک لطیف است و شیطنت می‌کند، خیلی مسئولیت‌پذیر و وظیفه‌شناس و دوستدار کمک‌کردن به دیگران و دختر دلسوزی است.وی در ادامه می‌افزاید: به همان اندازه که مخاطب، لاله را پرتکاپو و خوشبین و پرانرژی می‌بیند، او را در موقعیت‌های جدی شکننده می‌بیند. لاله بخشی از عمرش را در هند زندگی کرده و در آنجا بزرگ شده، بنابراین ویژگی‌هایی دارد که هم مختص یک دخترهندی است وهم یک دختر ایرانی. یعنی احساساتی‌بودن لاله به‌خاطر زندگی در هند است و درعین‌حال ایرانی‌بودنش را در سکانس‌هایی می‌بینیم که در خانه مادربزرگش بوده و با آن فرهنگ زیست کرده است. از آنجا که مضمون این سریال وقف است، وی در پاسخ به این سؤال که چقدر با مسأله وقف آشنا بوده و به‌واسطه این مجموعه با یک‌سری مسائلی ازاین دست بیشترآشنا شده هم توضیح می‌دهد:من اطلاع خیلی زیادی در زمینه وقف نداشتم، اما این شانس را داشتم که با بودن در این مجموعه بتوانم با این موضوع بیشتر آشنا شوم. نکته مهم این‌که در این سریال از کودکان کار استفاده شده که در حقیقت هم کودک کار هستند. بنابراین باعث شد من با این کودکان ارتباط نزدیک‌تری داشته باشم و با زیست‌شان بیشتر آشنا شوم تا بتوانم بهتر این بچه‌ها را درک کنم. از این نظر موقعیت خوبی بود که برای من در این سریال ایجاد شد. چون آشنایی با این بچه‌ها وارتباط با آنها جهان‌بینی‌ای به من داد که دید من را نسبت به کودکان کار وسیع‌تر کرد. این یکی از نکات مثبتی بود که سریال برای من داشت.
وی در ادامه می‌گوید: بچه‌هایی که در این سریال حضور داشتند، بسیار احساساتی و خاص بودند و استعداد فوق‌العاده‌ای داشتند.محمدپور درباره همکاری‌اش با مهدی زنگنه هم می‌گوید: خانه‌روشنا نخستین همکاری من با این کارگردان بسیار هم لذت‌بخش ودلپذیر بود.آقای زنگنه درکار بسیارآرام و صبور بود و ارتباط خوبی با بازیگران داشت و برایشان وقت می‌گذاشت. مهم‌تر این‌که بستر را برای گفت‌وگو و تعامل با بازیگر مهیا می‌کرد تا بازیگر بتواند از خلاقیتش استفاده کرده و در کار ایده بدهد و این در کار خیلی نکته مهمی است.
زینب علیپور طهرانی - گروه رسانه