«مدهوش» برنامه‌ای متمرکز بر موضوع هوش‌ مصنوعی است که از نیمه تابستان روزهای زوج ساعت ۱۹:۳۰ از شبکه آموزش پخش می‌شود.

به گزارش روابط عمومی رسانه ملی به نقل از روزنامه جام‌جم، این برنامه با اجرای محمدرضا کریمی سعی کرده با رویکرد آموزش عمومی‌به مواردی همچون معرفی هوش‌ مصنوعی، تاریخچه‌ای از آن، مهم‌ترین محورهای مرتبط با این علم و فناوری جدید، کاربرد هوش‌ مصنوعی در زندگی انسان، آینده زندگی افراد با وجود هوش‌ مصنوعی و فرصت‌ها و مخاطرات هوش مصنوعی بپردازد. امروزه آگاهی از تکنولوژی‌های نوین و تأثیرات آنها بر جامعه و فرد، از ضروریات زندگی مدرن به‌شمار می‌رود. به همین دلیل مدهوش می‌تواند به‌عنوان پلی بین علم و جامعه عمل کرده و به تقویت دانش عمومی درباره هوش‌ مصنوعی و نقش آن در آینده زندگی بشر کمک کند. این برنامه با رویکردی آموزشی و تحلیلی، به مخاطبان این امکان را می‌دهد که با دقت و آگاهی بیشتری به تغییرات ناشی از این فناوری جدید نگاه و در تصمیم‌گیری‌های خود هوشمندانه‌تر عمل کنند.

فرصت‌ها و آسیب‌های هوش مصنوعی

درگفت‌وگویی که با الهام ونکی، تهیه‌کننده مدهوش داشتیم، وی در معرفی اعضای تولیدکننده این برنامه از سیداحمد موسوی‌صمدی، مدیر موسسه مسیر رسانه، معصومه حسن‌زاده و تینا امین، به‌عنوان تیم سردبیری این برنامه نام برد. ونکی در معرفی این برنامه به جام‌جم بیان کرد: در هر برنامه دو آیتم داریم که بر مبنای آموزش کاربردی هوش‌ مصنوعی طراحی شده‌اند. هدف این است که بعد از دریافت آموزش، شرکت‌کنندگان با تمرین و درگیر شدن با هوش‌ مصنوعی نیازهای خود را برآورده کنند. بخش اصلی برنامه، آموزش است و در کنار آن به فرصت‌ها و آسیب‌های هوش‌ مصنوعی نیز اشاره می‌شود. در آیتم بعدی ابزارهایی که در متن برنامه نتوانسته‌ایم به آنها بپردازیم، با توضیحی کوتاه معرفی می‌شوند. در واقع در بخش اصلی ابزارهای اصلی معرفی و آموزش داده می‌شوند و در بخش تکمیلی به ابزارهای جانبی می‌پردازیم.

برنامه‌ای برای همه گروه‌های سنی

به‌دلیل پیچیدگی‌های فنی و اخلاقی مرتبط با هوش‌ مصنوعی استفاده از کارشناسان در خلال برنامه ضروری است. این کارشناسان می‌توانند با ارائه تحلیل‌های دقیق و به‌روز، به بهبود کیفیت محتوا و ارتقای درک مخاطبان از فناوری‌های نوین کمک کنند و همچنین به مدیریت چالش‌های بالقوه ناشی از استفاده نادرست از هوش‌ مصنوعی بپردازند.

ونکی در این خصوص ادامه داد: ما از کارشناسان خارج از تیم برای مشاوره در تولید محتوا استفاده کرده‌ایم، اما این عزیزان نقش مستقیمی در کار نداشته‌اند. البته در قسمت‌های پایانی برنامه، به‌ویژه در هشت قسمت آخر که گفت‌وگومحور طراحی شده‌‌، از حضور کارشناسان در برنامه استفاده کرده‌ایم. با توجه به تازگی و شتاب علم و فناوری هوش‌ مصنوعی، دقت به جوانب مثبت و منفی این فناوری توسط برنامه‌سازان اهمیت ویژه‌ای دارد. لازم است برنامه‌ها رویکردی اخلاقی و علمی‌به تحلیل و بررسی تأثیرات هوش‌ مصنوعی بر جامعه داشته باشند و ضمن معرفی فرصت‌ها و مزایای آن، به چالش‌ها و خطرات احتمالی نیز توجه کنند تا مخاطبان را در درک بهتر این پدیده و استفاده مسئولانه از آن یاری رسانند.

تهیه‌کننده مدهوش با اشاره به رویکرد برنامه اضافه کرد: برنامه ما به استفاده عمومی و کاربردی از هوش‌ مصنوعی پرداخته و به مخاطبان کمک کرده است. در این برنامه، به جنبه‌های علمی نیز اشاره شده، هرچند نه به‌صورت تخصصی برای افرادی که می‌خواهند به تولید هوش‌ مصنوعی بپردازند. تمامی موارد به استفاده کاربردی مربوط می‌شود و به‌طور خاص بر آسیب‌ها و مضرات آن تأکید شده است. به‌‌عنوان‌مثال، ما اخبار جعلی را در برنامه گوشزد و در مورد آسیب‌های اجتماعی و اخلاقی آن بحث کرده‌ایم. این دو موضوع برای ما اهمیت زیادی دارد. نبود برنامه‌های تلویزیونی در حوزه آموزش کاربردی هوش‌ مصنوعی باعث می‌شود در تولید محتوا به موضوعات و مسائلی پرداخته شود که برای تمامی‌گروه‌های سنی کاربردی و جذاب باشد.

ونکی در این خصوص گفت: برنامه ما برای هر گروه سنی مناسب است، مطالب به زبان ساده بیان می‌شود و هرکسی با سطح تحصیلات معمولی می‌تواند از آن بهره‌برداری کند. براساس بازخوردهایی که دریافت کرده‌ایم، بیشتر مخاطبان ما ۱۵سال به بالا و کسانی هستند که می‌خواهند وارد بازار کار ‌شوند. به نظر می‌رسد کسانی که می‌خواهند محتوا تولید کنند و از این موضوع کسب درآمد داشته باشند، بیشتر از برنامه ما استفاده کرده‌اند.

معرفی سایت‌های داخلی

تولید محتوا با هوش مصنوعی با چالش‌های متعددی مواجه است، به‌ویژه برای مخاطبان ایرانی که با محدودیت‌های دسترسی و هزینه‌های بالا روبه‌رو هستند. برنامه‌های آموزشی باید بتوانند در این زمینه آگاهی‌سازی‌های لازم را به مخاطبان‌شان ارائه دهند و آنها را نسبت به استفاده از بسترهای مختلف آگاه کنند.

تهیه‌کننده مدهوش در خصوص این‌گونه چالش‌ها ادامه داد: یکی از چالش‌های برنامه ما نیز همین موضوع بود، زیرا اکثر سایت‌ها یا پولی هستند یا به دلیل تحریم یا فیلترینگ دسترسی به آنها دشوار است. برای مخاطبان ایرانی خرید این خدمات بسیار سخت است. به‌همین‌دلیل گاهی پیشنهاد می‌کنیم که می‌توانید با استفاده از چند ایمیل مختلف به‌صورت رایگان وارد سایت‌ها شده و از خدمات آنها منتفع شوید. البته پیش از هر چیز سعی کرده‌ایم ابزارها و سایت‌های داخلی هوش‌ مصنوعی را معرفی کنیم تا کسانی که نمی‌توانند یا نمی‌خواهند درگیر خرید شوند، بتوانند از این منابع داخلی استفاده کنند. در هر قسمت تلاش شده که تمامی ابزارهای داخلی مرتبط با موضوع مورد نظر و همچنین نمونه‌های خارجی آنها را مقایسه کنیم. برنامه مدهوش با عنایت مدیران، مشکلی در بیان انواع راهکارهای استفاده از هوش مصنوعی نداشته است.

بررسی تاریخچه هوش مصنوعی

پرداختن به کاربرد هوش مصنوعی در زندگی روزمره انسان‌ها، به‌ویژه در زمینه‌های تولید محتوا، آموزش، طراحی، پزشکی و صنعت می‌تواند به مخاطبان کمک کند تا با مزایا و چالش‌های این فناوری آشنا شوند و از امکانات آن بهره‌برداری کنند. این موضوعات نه‌تنها اطلاعات مفیدی را ارائه می‌دهد، بلکه به ترویج سواد رسانه‌ای و افزایش آگاهی اجتماعی در مورد تأثیرات هوش مصنوعی نیز کمک می‌کند.

ونکی با اشاره به مباحث ارائه‌شده در برنامه مدهوش عنوان کرد: در قسمت‌های اول و دوم برنامه، ما تاریخچه هوش مصنوعی را بررسی کردیم تا مردم متوجه شوند که این تکنولوژی تا چه حد پیشرفته شده و چگونه می‌تواند در زندگی روزمره خود از آن استفاده کنند. یکی از قسمت‌های برنامه، به‌ویژه قسمت دوم به این موضوع می‌پردازد که فردی خسته از کار به‌دنبال یک غذای ساده و سریع است و از هوش مصنوعی کمک می‌گیرد. این بحث به ما این امکان را می‌دهد که نشان دهیم چگونه هوش مصنوعی می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی ما در لوازم خانگی و دیگر زمینه‌ها کمک کند. در برنامه‌مان به بررسی کاربردهای هوش مصنوعی در زمینه‌های مختلف پرداخته‌ایم. به‌عنوان مثال در حوزه‌های پزشکی، صنعت خودروسازی، آموزش، گرافیک و تولید تصویر، هر‌کدام در قسمت‌های مجزا مورد بحث قرار گرفته‌اند.

یکی از چالش‌ها در برنامه‌سازی‌ها صریح و شفاف صحبت کردن از محدودیت‌ها و شرایط داخلی یا خارجی حاکم بر این حوزه است. از آنجا که هوش مصنوعی امکان ایجاد فرصت‌های زیادی برای استفاده آسان‌تر از اطلاعات و تحلیل‌ها را در اختیار مخاطب می‌گذارد، باید بتوان با کمترین ممیزی با مخاطب عام ارتباط برقرار کرد تا او نیز با نگاهی جامع و بدون درگیری ذهنی به موضوع بپردازد.

این تهیه‌کننده تلویزیونی در‌خصوص چگونگی بیان واقعیت‌های استفاده از هوش مصنوعی در ایران اضافه کرد: واقعیت این است که ما به صورت شفاف و صریح در این مورد با مخاطبان صحبت کرده‌ایم، زیرا وقتی مخاطب به‌سادگی سایت را باز می‌کند، بلافاصله متوجه می‌شود که با فیلترها یا محدودیت‌های خرید مواجه است. به همین دلیل مشکلات موجود را به‌وضوح و به‌سرعت با آنها مطرح کرده و سایت‌هایی را معرفی کرده‌ایم که با وجود این چالش‌ها می‌توانند کارایی بهتری داشته باشند. حتی در مواردی که به‌ناچار از سایت‌های فیلترشده استفاده کردیم، به مخاطب اعلام کردیم، زیرا عدم شفافیت در این زمینه امکان‌پذیر نبود و مخاطب خود به این مسائل پی می‌برد. خوشبختانه همان‌طور که پیش از این گفتم، در این زمینه با مدیران بالادستی مشکلی نداشتیم.

تأثیر هوش مصنوعی بر فرهنگ

از موارد چالش‌برانگیز هوش مصنوعی تولید محتوای جعلی است. به‌طور نمونه همین اواخر در فضای مجازی فیلم‌ها و عکس‌هایی از افراد چهره منتشر شد که بعد از آن اعلام کردند تصاویر جعلی و حاصل هوش مصنوعی است. از‌جمله کاربردهای آگاهی‌رسانی عمومی و اطلاع از جنبه رسانه‌ای هوش مصنوعی است. تهیه‌کننده مدهوش این موارد را از جنبه سواد رسانه‌ای بررسی و بیان کرد: حریم خصوصی و امنیت اجتماعی از مواردی است که به‌طور دقیق در هر قسمت این برنامه بررسی شده است. ما حتی یک قسمت ویژه درباره امنیت داده‌ها برنامه‌ریزی کردیم و هر موضوعی به‌طور خاص مورد بحث قرار گرفت. همچنین برنامه‌ای ویژه درباره تأثیرات اجتماعی مانند اخبار جعلی و روش‌های تشخیص آنها داشتیم. به‌علاوه در مورد تشخیص تصاویر تولیدشده با هوش مصنوعی نیز صحبت کردیم تا مخاطبان فریب نخورند یا با مشکلات اجتماعی مواجه نشوند. موضوع مهم دیگری که وجود دارد اینکه هوش مصنوعی به‌تدریج می‌تواند بر فرهنگ افراد تأثیر بگذارد. این موضوع بسیار خطرناک است. ما در این زمینه هشدارهایی نیز داده‌ایم.همچنین نگرانی‌هایی درباره خلاقیت افراد وجود دارد، به‌ویژه درمورد سوء‌مصرف از آن توسط کودکان. این موضوع نیاز به مراقبت خاص دارد و ما در مواردی این نکات را  تذکر داده‌ایم.

گامی رسانه‌ای برای هوش مصنوعی

ونکی با اشاره به فرم برنامه مدهوش گفت: برنامه ما بیشتر محتوایی است تا فرمی. ما یک فرم ساده برای آن در‌نظر گرفته‌ایم، به‌ویژه به شکل یک برنامه یوتیوبی، زیرا این قالب برای جوانان بسیار جذاب است و استقبال زیادی از آن می‌شود. به‌رغم فرم ساده، تدوین سنگین برنامه از مهم‌ترین بخش‌های تولید آن است. ما در طراحی لوگو و دکور برنامه هم از هوش مصنوعی استفاده کردیم تا یکی از کاربردهای آن را به‌وضوح به مخاطبان نشان دهیم. همه عناصر دکور با فکر و فلسفه دقیق انتخاب و جای‌گذاری شده ‌است. هر چند تولید این برنامه ممکن است سنگین نباشد، اما از نظر محتوایی به آن اطمینان داریم زیرا تا آنجا که امکان داشته و مغایرتی با شتاب تحولات هوش مصنوعی نداشت، سعی کردیم روی محتوای آن به‌خوبی کار کنیم و آخرین اطلاعات متناسب با زمان پخش را در اختیار مخاطب قرار دهیم. تمام دستورات در حین ضبط برنامه به هوش مصنوعی داده می‌شود و خروجی‌های از پیش ضبط‌شده نیستند. مدهوش گام اول برنامه‌سازی در حوزه هوش مصنوعی در کشور است و طبعا با توجه به نیاز جدی این حوزه، از نقد و پیشنهاد استقبال می‌کنیم.