مدیر امور ارتباطات زنده اداره کل ارتباطات زمینی و ماهواره ای در معاونت توسعه و فناوری رسانه ملی، جزئیات سیگنال رسانی در برنامه‌های زنده را تشریح کرد...

به گزارش روابط عمومی رسانه ملی، صدا و سیما به عنوان یک ابزار کلیدی ارتباطی، در هشیارسازی، سازمان‌دهی و فرهنگ‌سازی نقش بسیار حائز اهمیتی دارد. تأثیر پیام‌های این رسانه قدرتمند بر افکار عمومی و کارکرد آن، با بهره‌مندی از فناوری‌های ارتباط زنده، قطعاً به افزایش جامعه‌پذیری کمک خواهد کرد.

اداره کل ارتباطات زمینی و ماهواره‌ای در معاونت توسعه و فناوری رسانه، مسئولیت سیگنال‌رسانی به‌صورت زنده را به درخواست‌کنندگان این خدمات، شامل معاونت‌های سیما، سیاسی، صدا، مرکز بسیج، امور بین‌الملل و مراکز استان‌های سازمان صدا و سیما بر عهده دارد. این عملیات با توجه به نوع سیگنال و محل برگزاری برنامه زنده، به کمک تجهیزات مایکروویو پرتابل، فیبر نوری و SNG انجام می‌شود.

در همین زمینه، به منظور آشنایی بیشتر با این بخش حساس از رسانه ملی، با مدیر این امور گفتگویی کرده ایم که در ادامه به آن می‌پردازیم.

رحیم موسایی، که از سال 1396 به عنوان مدیر امور ارتباطات زنده در اداره کل ارتباطات زمینی و ماهواره‌ای خدمت می‌کند، دارای مدرک لیسانس مهندسی برق الکترونیک است. او در سال 1380 به عنوان مهندس فنی وارد سازمان شد و کار خود را به عنوان کارشناس در لابراتور تعمیر و نگهداری مایکروویو این اداره کل آغاز کرد. در سال 1388 نیز به عنوان مسئول تعمیر و نگهداری مایکروویو به فعالیت‌های خود ادامه داد.

این مدیر فنی رسانه ملی، در آغاز سخنان خود به بررسی و پاسخگویی به درخواست‌های برقراری ارتباطات زنده از طریق لینک‌های مایکروویو پرتابل، SNG و فیبر نوری و همچنین دریافت سیگنال‌های ماهواره‌ای از تمامی واحدهای متقاضی سازمانی و برون‌سازمانی پرداخت. او همچنین پایش مستمر پهنای باند و فضای ماهواره‌ای برای ارسال و دریافت سیگنال‌های زمینی و ماهواره‌ای را از وظایف امور ارتباطات زنده برشمرد و افزود: از جمله وظایف این بخش، پوشش زنده مسابقات و رویدادهای ورزشی، مناسبت‌های دینی و مذهبی، برنامه‌های ویژه سران قوا و دیگر برنامه‌های زنده مورد درخواست شبکه‌های مختلف سیما و مراکز استان‌ها در سطح کشور است.

وی در ادامه به تعریف بخش‌های SNG، فیبر نوری و لینک مایکروویو پرتابل پرداخت و گفت: ارسال سیگنال‌های برنامه‌های زنده به دو صورت زمینی و ماهواره‌ای امکان‌پذیر است. به عبارتی، لینک مایکروویو از مبدا، که همان محل برگزاری برنامه ارتباط زنده است، به‌وسیله فرکانس رادیویی یا با استفاده از تجهیزات فیبر نوری به سمت مقصد، یعنی جام جم، ارسال می‌شود. همچنین، این سیگنال‌ها می‌توانند از طریق تجهیزات ارسال سیگنال‌های ماهواره‌ای (SNG) به سمت جام جم و نهایتاً نودال مرکزی منتقل شوند.

موسایی در خصوص سوابق راه‌اندازی این سیستم‌ها از گذشته تاکنون اظهار داشت: در گذشته، سیگنال‌رسانی در ویژه‌برنامه‌های زنده تنها به‌صورت زمینی و با لینک مایکروویو پرتابل آنالوگ انجام می‌شد، اما با پیشرفت تکنولوژی و افزایش درخواست‌های ارتباط زنده، لینک‌های مایکروویو از آنالوگ به سیستم دیجیتال با فرمت HD تغییر یافته‌اند. علاوه بر این، خطوط فیبر نوری در اکثر نقاط شهر تهران و سراسر کشور گسترش یافته است. به‌علاوه، با توسعه و افزایش تعداد خودروهای SNG در ناوگان خطوط ارتباطی، اکنون از سه بستر مایکروویو پرتابل، سیستم ارسال سیگنال ماهواره‌ای (SNG) و خطوط فیبر نوری برای ارتباطات زنده استفاده می‌شود.

مدیر امور ارتباطات زنده اداره کل ارتباطات زمینی و ماهواره‌ای در پاسخ به این سوال که در چه مواردی از SNG، لینک مایکروویو و فیبر نوری استفاده می‌شود، گفت: ارسال سیگنال در فواصل تا 25 کیلومتری، در صورت وجود دید مستقیم، به‌وسیله لینک مایکروویو پرتابل انجام می‌شود. هرگاه تجهیزات فیبر نوری در دسترس باشد، سیگنال از طریق فیبر نوری منتقل می‌شود و در شرایطی که دید مستقیم از مبدا به مقصد وجود نداشته باشد و فیبر نوری نیز در محل موجود نباشد، از سیستم ارسال سیگنال ماهواره‌ای (SNG) بهره برده می‌شود.

وی در خصوص عوامل مؤثر بر انتخاب این روش‌ها خاطرنشان کرد: گاه به دلیل شرایط خاص و اهمیت برنامه، در صورت امکان از هر سه بستر ارتباطی شامل مایکروویو پرتابل، فیبر نوری و SNG استفاده می‌شود. به عنوان مثال، در ویژه‌برنامه‌های سخنرانی مقام معظم رهبری و برنامه‌های سران سه قوا، که پایداری سیگنال اهمیت بالایی دارد، بر اساس پروتکل‌های خاص از هر سه بستر ارتباطی بهره‌برداری می‌شود و هر کدام از این سیستم‌ها به عنوان یک خط اصلی و یک خط رزرو، مسئولیت سیگنال‌رسانی را بر عهده دارند.

این مدیر حوزه فنی رسانه ملی، به معیارهای ارزیابی کیفیت ارتباطات زنده اشاره کرد و اظهار داشت: «از آن‌جا که تمامی ارتباطات زنده برای پخش در شبکه‌های مختلف از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به هیچ عنوان مشکل یا قطع سیگنال قابل توجیه نیست، تجهیزات ارسالی به محل اجرای برنامه زنده به‌طور اصلی و رزرو آماده می‌شوند. در صورت امکان، بسته به نوع برنامه و محل مورد نظر، از هر سه بستر ارسال سیگنال (مایکروویو پرتابل، فیبر نوری و SNG ) برای ایجاد ارتباط زنده با کیفیت و بی‌نقص استفاده می‌شود.

 موسایی در مورد نحوه مواجهه همکارانش با مشکلاتی همچون قطع سیگنال یا خرابی تجهیزات گفت: در صورت بروز مشکلات، به‌منظور جلوگیری از قطع سیگنال در پخش زنده، تمامی ملاحظات لازم نظیر تأمین لوازم یدکی و قطعات تجهیزات به همراه سیستم‌ها به محل برگزاری برنامه ارسال می‌شود تا در صورت نیاز مورد استفاده قرار گیرند. حتی در موارد ضروری، سیستم‌ها جابجا می‌شوند تا از بروز هرگونه مشکل جلوگیری کنیم.

وی همچنین به تداخلات و نویزهای احتمالی در سیگنال‌ها و تدابیر لازم برای بهبود کارایی سیستم‌ها اشاره کرد و افزود: برای حفاظت از سیگنال در برابر تداخلات و نویزها و همچنین تأمین امنیت آن، از تدابیری مانند تغییر فرکانس‌های مختلف رادیویی و مدولاسیون‌ها در ارسال سیگنال به‌صورت زمینی و ماهواره‌ای، و همچنین کدینگ صدا و تصویر و فشرده‌سازی سیگنال بهره می‌بریم. این اقدامات به ما کمک می‌کند تا سیگنال ارسالی از مبدا بدون هیچ مشکلی برای پخش زنده منتقل شود.

مدیر امور ارتباطات زنده اداره کل ارتباطات زمینی و ماهواره‌ای در خصوص چالش‌های استفاده از این سیستم‌ها، تأثیر تهدیدات سایبری بر این ارتباطات و همچنین راه‌حل‌های موجود توضیحاتی ارائه داد و گفت: چالش‌های ارسال ارتباطات زنده به این صورت است که در روش ارسال سیگنال از طریق لینک‌های مایکروویو پرتابل و SNG، به دلیل ارسال سیگنال از طریق فرکانس‌های رادیویی، شرایط جغرافیایی و جوی محل و موانع موجود در مسیر انتقال سیگنال از مبدا تا مقصد تأثیرگذار هستند. با این حال، با تغییرات در تنظیمات تجهیزات ارسال، نظیر تغییر توان ارسال، آنتن‌ها و مدولاسیون، می‌توان از بروز مشکلات جلوگیری کرد.

این مدیر حوزه فنی رسانه ملی به تشریح چگونگی توسعه و بهبود تکنولوژی سه سیستم و نحوه همکاری با سازمان‌های دیگر در زمینه سیگنال‌رسانی پرداخت و گفت: برنامه‌ای که برای توسعه و بهبود تکنولوژی در نظر داریم، به گونه‌ای است که با توجه به تعداد فزاینده درخواست‌های ارتباطات زنده و آفیش از معاونت‌ها، شبکه‌ها و مراکز استان‌ها در سطح کشور، و با در نظر گرفتن اینکه تجهیزات موجود در هر سه سیستم به‌صورت سیار و فرسایشی هستند، نیاز به خرید تجهیزات جدید و به‌روز برای جایگزینی تجهیزات فرسوده و افزایش ضریب اطمینان و کارایی آنها امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است.

علاوه بر این، به دلیل کمبود تجهیزات و نیروی انسانی در امور ارتباطات زنده، با چالش‌های زیادی در فراهم‌آوری سرویس‌های ارتباطات زنده مواجه هستیم که انرژی زیادی صرف رفع این مسائل می‌شود. با این حال، ما تمام تلاش خود را برای حل این مشکلات و بهبود شرایط موجود انجام می‌دهیم و در زمان لازم از فیبرهای نوری سازمانهای دیگر برای سیگنال‌رسانی نوری بهره می‌گیریم.

با توجه به اهمیت انتقال سیگنال به‌صورت زمینی از طریق فیبر نوری، وجود تعامل و همکاری با شرکت‌های ارائه‌دهنده فیبر نوری بسیار حائز اهمیت است. همچنین، به دلیل پایداری بالای سیگنال و هزینه‌های کمتر در زمینه سرویس و نگهداری فیبر نوری نسبت به سیستم‌های مایکروویو و ماهواره‌ای، توسعه و گسترش در این زمینه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

وی در ادامه به صرفه‌جویی‌ها و خودکفایی‌های انجام‌شده در پروژه‌های بزرگ اشاره کرد و گفت: یکی از پروژه‌های بسیار مهم در سال‌های اخیر، بازسازی و تعمیر اساسی چند دستگاه SNG بود. این سیستم‌ها با مشکلات زیادی در قسمت آنتن، مکانیکی موتور، گیربکس و کنترلر آنتن مواجه بودند. با تلاش پرسنل این اداره و همکاری تیم آزمایشگاه، بدون نیاز به شرکت‌های داخلی و خارجی و تنها با استفاده از امکانات موجود در سطح اداره کل، این بازسازی و تعمیر به انجام رسید. پس از سال‌ها، این تجهیزات معیوب مجدداً به چرخه سیگنال‌رسانی ارتباطات زنده بازگردانده شدند.

علاوه بر این، تبدیل 10 دستگاه انکدر از فرمت SD به HD نیز از دیگر پروژه‌های مهمی است که می‌توان به آن اشاره کرد. با توجه به تغییر شبکه‌های سیما از فرمت SD به HD در سال‌های اخیر، تجهیزات موجود در ارتباطات زنده نیز می‌بایست به HD تبدیل می‌شد. این کار با تلاش و پیگیری‌های فراوان و بدون نیاز به خرید و تعویض تجهیزات صدا و تصویر و با تهیه مجوزهای لازم انجام شد. در نهایت، 10 دستگاه انکدر از فرمت SD به HD تبدیل و مجدداً به بهره‌برداری رسید که می توان به عنوان یک تحول در خودکفایی نام برد.

شایان ذکر است، با این اقدامات صرفه‌جویی زیادی انجام شد و برای نخستین بار، رویداد مهم پیاده‌روی اربعین حسینی در سال 1402 در مسیر نجف به کربلا با استفاده از همین تجهیزات سخت‌افزاری پوشش داده شد و تصاویر با کیفیت HD از نقاط مختلف این مسیر به شبکه‌های مختلف سیما ارسال و پخش گردید.

مدیر امور ارتباطات زنده اداره کل ارتباطات زمینی و ماهواره‌ای به اهمیت پشتیبانی و تعمیرات در هر سه بخش اشاره کرد و اظهار داشت: تعمیرات و پشتیبانی تجهیزات ارتباطات زنده در تمام این اداره کل انجام می‌شود. لازم به ذکر است که در گذشته، کار تعمیر این تجهیزات به شرکت‌های خارج از سازمان سپرده می‌شد؛ اما در سال‌های اخیر، با تلاش و تجربه‌ای که کارشناسان کسب کرده‌اند، تمامی تعمیرات لینک‌های مایکروویو پرتابل و لینک‌های فیبر نوری به طور کامل در این اداره کل انجام می‌شود. پس از انجام تست‌های لازم و تنظیمات دقیق، این سیستم‌ها مجدداً به چرخه ارتباطات بازگردانده می‌شوند.

در مورد تعمیر تجهیزات SNG نیز باید بیان کنم که این کار با همکاری همکاران آزمایشگاه امور خدمات فنی و مهندسی صورت می‌گیرد. با یاری خدا و تلاش بی‌دریغ و شبانه‌روزی همکاران، تمامی تعمیرات تخصصی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در مجموعه اداره کل انجام می‌شود و هیچ‌گونه تعمیر و بازسازی به خارج از سازمان ارجاع داده نمی‌شود. این امر نه تنها موجب صرفه‌جویی‌های فراوان در هزینه‌ها شده بلکه اطمینان خاطر ما را نیز افزایش داده است.

این مدیر حوزه فنی رسانه ملی در پایان با تأکید بر اهمیت و حساسیت برنامه‌ها گفت: تمامی ارتباطات زنده به دلیل ویژگی‌های خاص خود همواره تحت استرس و فشار کاری بالایی هستند و تمامی سیستم‌ها به طور مداوم در تلاشند تا سیگنالی با کیفیت و کمی مطلوب ارسال کنند.

در شش ماه نخست سال 1403، بیش از 760 هزار دقیقه ارتباطات زنده توسط سه سیستم اشاره شده، برای پوشش رویدادها و مناسبت‌های مختلف از جمله برنامه‌های ماه مبارک رمضان، ویژه برنامه‌های رهبری و سران سه قوا، مراسم مربوط به شهادت رئیس‌جمهور فقید، انتخابات زودهنگام چهاردهمین دوره ریاست جمهوری، برنامه‌های مناظراتی و رویدادهای ورزشی در سطح تهران و کشور و همچنین بازی‌های بین‌المللی و سایر برنامه‌های زنده از تمام شبکه‌های صدا و سیما انجام شده است. بدون شک، همه این موفقیت‌ها حاصل تلاش بی‌وقفه و همکاری تمامی همکاران من بوده است.